SALON MARCOWY 2022 - PLAKAT

Od 26 marca Zakopiańskie Centrum Kultury, Miejska Galeria Sztuki im. Wł. hr. Zamoyskiego zapraszają na kolejną, szóstą już, odsłonę Salonu Marcowego. Na tegorocznym Salonie, tematycznie związanym z plakatem, prezentujemy przeszło siedemdziesiąt prac. Ten niezwykły zbiór, obejmujący plakat od lat 20. ubiegłego wieku aż do współczesności, pozwoli Państwu prześledzić drogę jaką przebyła ta forma sztuki użytkowej od postaci komunikatu aż po wysublimowaną formę ekspresji twórczej i jak zmieniał się na przestrzeni lat kreowany wizerunek Zakopanego.

PLAKAT

Plakat zrodzony z naturalnej potrzeby komunikatu i pierwotnej, lapidarnej formy literniczego afiszu reklamowego, na przestrzeni ostatniego stulecia zapewnił sobie pozycję autonomicznej kategorii sztuki wizualnej.

Dzięki indywidualnej formie wypowiedzi artystycznej, wykorzystując współczesne środki poligrafii, spełniając nadal swój podstawowy postulat utylitarny, dotyczący reklamy i anonsu, współczesny plakat stał się medium operującym uniwersalnym językiem komunikacji. W epoce „przedcyfrowej” zyskał rangę  instrumentu integrującego społeczną, kulturalną i polityczną sferę życia w „globalnej wiosce”.

Co wyróżnia plakat spośród innych kategorii sztuki użytkowej łączącej funkcję z formą? Co czyni go nadal atrakcyjną formą kontaktu dla odbiorców i koneserów?

Zapewne filozoficzny skrót myślowy, intelektualna gra z odbiorcą, często liryczna, poetycka metafora i synteza idei, która powoduje, że plakat staje się kreacją o wybitnych walorach artystycznych i często dojmującej, niekomercyjnej sile przekazu.

Plakat polski na przestrzeni lat był odzwierciedleniem całej historii i ewolucji plakatu europejskiego i emanacją aktualnych tendencji i kierunków w sztuce powszechnej. Poczynając od postmodernistycznej  i secesyjnej stylistyki litograficznej, poprzez widoczne wpływy awangardy, art deco, kubizmu (na polskim gruncie formizmu) i powojenne tendencje sztuki abstrakcyjnej, plakat był swoistym sejsmografem precyzyjnie obrazującym wszelkie zjawiska w obszarze reklamy, edukacji i propagandy za pomocą artystycznych środków wyrazu właściwych tendencjom estetycznym epoki.

Zakopiańskie motywy i inspiracje pojawiają się w plakacie w sposób bezpośredni i pośredni od wielu dekad. Od najwcześniejszych afiszy i plakatów z lat 20. ubiegłego wieku, na jakie wówczas mogły sobie pozwolić najbardziej ekskluzywne górskie kurorty Europy, jak St. Moritz czy Chamonix, aż po prace najwybitniejszych przedstawicieli Polskiej Szkoły Plakatu - nurtu w sztuce użytkowej, cenionego i rozpoznawalnego na całym świecie za swój intelektualny i estetyczny walor. 

„Zakopiańskie plakaty” obejmowały bardzo szerokie spektrum tematyczne, reklamując wyjątkowe walory zdrowotne, klimatyczne, atrakcje turystyczne, ofertę hotelowo-gastronomiczną i kulturalne formy wypoczynku i rekreacji. Miały również niebagatelny wpływ na kreowanie wizerunku miejsca o szczególnym klimacie artystycznym i kulturotwórczym, promując twórców i instytucje, koncerty, przeglądy, festiwale, rodzinną twórczość i autentyczny żywy folklor. Istotną rolę spełniał również plakat w obszarze edukacyjnym, promując w formie posterów naturalne walory przyrodnicze Zakopanego i Tatr, zalety turystyki górskiej i sportu, zarówno w wymiarze elitarnym jak i masowym. Tematyczna koncepcja ekspozycji pozwala postawić tezę, że poczynając od końca XIX w. od lapidarnych afiszy reklamowych, aż po współczesne gigantyczne bilbordy, nawet w dobie Internetu i komunikacji cyfrowej, plakat nadal będzie odgrywał istotną rolę w promocji Zakopanego.

Prezentowany w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem zbiór obejmujący plakat od lat 20. ubiegłego wieku aż do współczesności pozwoli Państwu prześledzić drogę jaką przebyła ta forma sztuki użytkowej od postaci komunikatu aż po wysublimowaną formę ekspresji twórczej i jak zmieniał się na przestrzeni lat kreowany wizerunek Zakopanego.

Lidia Rosińska-Podleśny

SPOJRZENIE W GÓRĘ

Przez stulecia w sztukach pięknych krajobrazy morskie cieszyły się większym zainteresowaniem twórców, niż widoki górskie. Owszem, dalekie, widoczne za oknami pejzaże wyimaginowanych pasm górskich były często powtarzanym motywem w malarstwie renesansu, ale z bliska na szczyty artyści nie patrzyli.

Górski boom nastąpił w XIX wieku, wraz z powszechnym zainteresowaniem terenami dzikimi, nieokiełznanymi, nietkniętymi cywilizacją.

Poszukiwanie „czystej” natury nieobce było polskim twórcom, i to z różnych powodów. Zachodnioeuropejska moda na „ucieczkę” z miast – siedlisk zła, splotła się z naszą sytuacją: Polski nie było na mapie świata. Potrzeba zanurzenia się w przyrodę połączyła się z wrogim nastawieniem do zaborców, z okazywaniem patriotycznych uczuć. Zaczęto szukać źródeł polskości. A gdzie biły, jak nie w ludowej tradycji?

Wtedy to zaczęła się wielka kariera Zakopanego i jego okolic.

Stolica Tatr stała się artystyczno-intelektualną przystanią, a góralskie obyczaje i folklor posłużyły za inspirację dla twórców różnych dziedzin, od muzyki po sztukę stosowaną, poprzez malarstwo tworzone bezpośrednio w plenerze, do grafiki, zwłaszcza drzeworytu. Jednocześnie, powodzenie zaczęły mieć sporty górskie – narciarstwo, wspinaczka, wyścigi samochodowe, gdy tylko śmiałkowie zasiedli za kierownicami automobili. Nie obyło się bez śmiertelnych ofiar, co nie tylko nie odstraszało fanów gór, a przeciwnie, podbijało ich atrakcyjność ewentualnym ryzykiem.

W gęstym od sztuki zakopiańskim środowisku organizowano rozliczne wydarzenia artystyczne, które anonsowano afiszami, a później plakatami. Oczywiście, styl epoki odciskał się na tych kompozycjach w wyraźny sposób.

W dobie PRL-u rozkwitł plakat posługujący się mową symboli i wizualnych znaków, oddających bardziej indywidualne skojarzenia autorów, nie zaś łopatologiczne przesłania. O polskiej szkole plakatu pisano wielokrotnie – może być interesujące, jak ten okres przejawia się w projektach tematycznie związanych z Tatrami.

Jest okazja o tym się przekonać.

Monika Małkowska

Plakaty prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów: Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem, Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej TPN w Zakopanem oraz Miejskiej Biblioteki Publicznej w Zakopanem.