SALON MARCOWY 2020

Andrzej Kreütz-Majewski (ur. 19 września 1934 r. w Brdowie, zm. 28 lutego 2011 r. w Warszawie) - światowej sławy scenograf, malarz i pedagog. Absolwent krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie studiował u profesorów: Karola Frycza, Andrzeja Stopki i Adama Marczyńskiego, oraz Akademii Sztuk Pięknych w Rzymie. Twórca około 160 scenografii w teatrach operowych i dramatycznych. Zaliczany do światowej czołówki plastycznych inscenizatorów teatru muzycznego drugiej połowy XX w.

 

Jednym z głównych motywów w twórczości Andrzeja Kreütz-Majewskiego była symbolika, która pojawiała się zarówno w malarstwie, jak i scenografiach. Na głębię twórczości artysty ogromny wpływ miały wspomnienia z dzieciństwa oraz traumatyczne doświadczenia z czasów wojny. W twórczości często poruszał wątki religijne.

 

Jako scenograf debiutował w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie oprawą plastyczną do dramatu Słowackiego „Horsztyński" (1959). W 1962 r. rozpoczął współpracę z warszawskim Teatrem Wielkim premierą „Święta wiosny" Igora Strawinskiego. W tym samym teatrze i jeszcze w tym samym roku zrealizował scenografię do przedstawień: „Syn marnotrawny" Debussy'ego, „Judith" Honeggera, „Czerwony płaszcz” Nono i „Trójkątny kapelusz” de Falli. W 1966 r. otrzymał nominację na stanowisko naczelnego scenografa Teatru Wielkiego w Warszawie, które pełnił do 2005 r. W tym czasie zaczęła się jego wielka międzynarodowa kariera i współpraca z czołowymi teatrami operowymi świata. Najbardziej znaczące realizacje zagraniczne artysty to: "Samson i Dalila" Saint-Saënsa (Opera w Kolonii, 1968), opery Richarda Straussa: "Salome" (Covent Garden, 1970) i "Elektra" (Opera Hamburska, 1973; Opera Paryska, 1974; Teatro Sao Cárlos, 1992), "Gra w zabijanego" Ionesco (Burgtheater, 1971), "La Passione" (Piccolo Teatro di Milano, 1972), "De temporum fine comoedia" Orffa (Festiwal w Salzburgu, 1973) "Dafnis i Chloe" Ravela (Bühnen der Stadt Bonn, 1987), "Jeremiasz" Erbena (Národni Divadlo, Praga, 1998) "Don Giovanni" Mozarta (Théatre Municipal w Luksemburgu, 1998). Na swoim koncie ma również realizacje w zakopiańskim Teatrze im. Witkacego, m.in. spektakl „Np. Edyp” w reżyserii Andrzeja St. Dziuka (1987).

 

Poza wieloma realizacjami na scenie Teatru Wielkiego oraz innych polskich teatrów,  był autorem scenografii w renomowanych teatrach świata m.in. w Amsterdamie, Buenos Aires, Genewie, Hamburgu, Kolonii, Lizbonie, Madrycie, Monachium, Nowym Jorku, Tel Awiwie, Wiedniu, Zurychu.

 

Pierwsza indywidualna wystawa malarska artysty odbyła się w 1957 roku w teatrze Tadeusza Kantora Cricot-2 w Krakowie. Od tej pory prace malarskie i scenograficzne Andrzeja Kreütz-Majewskiego były wielokrotnie prezentowane w kraju i zagranicą, m.in. dwukrotnie we Wright Hepburn Gallery w Londynie (1968, 1970) i Galerii Foyer w Kolonii (1968) oraz w Palacio de Bellas Artes w Mexico City (1974). Scenografie eksponowano także m.in. w Bibliotece Arsenału w Paryżu (1974), a malarstwo m.in. w Galerii Muda-2 w Hamburgu (1985), na Biennale w Wenecji (1986) oraz w Galerii Varszinház w Budapeszcie (1992). W 1986 roku prace malarskie, scenograficzne, kostiumy i rekwizyty teatralne pokazane zostały na Praskim Quadriennale Scenografii. W 1984 roku odbyła się wielka monograficzna wystawa z 280 najwybitniejszymi pracami malarskimi i scenograficznymi w Galerii CBWA „Zachęta" w Warszawie. W 1990 roku w Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego otwarto Galerię Autorską Andrzeja Kreütz-Majewskiego. W tym samym roku w Galerie der Deutschen Oper am Rhein w Düsseldorfie zaprezentowano wystawę scenografii Majewskiego do realizacji Augusta Everdinga. W 2003 roku w Teatrze Wielkim przygotowano wystawę malarstwa i scenografii zatytułowaną „Flashback”. Ostatnio prace Kreütz-Majewskiego można było oglądać na wystawie „Iluzja pędzlem budowana” w Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego w Katowicach (2007) oraz na wystawie „Według Wyspiańskiego. Profesor Kreütz-Majewski i studenci" w Teatrze Wielkim w Warszawie (2007). W 2012 roku w Muzeum Miasta Łodzi można było oglądać wystawę „Andrzej Kreütz-Majewski – wspomnienie. Dialog Majewski – Dejmek”, która została zorganizowana w pierwszą rocznicę śmierci artysty.

 

Laureat wielu prestiżowych nagród i wyróżnień: m.in. II Nagrody na Biennale Sztuki w Paryżu (1961), Nagrody Państwowej I stopnia (1966), Złotych Medali na Triennale Scenografii w Nowym Sadzie (1966) i na Praskim Quadriennale (1967), Nagrody Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1975). Uhonorowany został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1998).

Prezentowana w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem ekspozycja dorobku jednego z najwybitniejszych twórców polskiej sztuki współczesnej Andrzeja Kreütz-Majewskiego - scenografa, malarza i profesora krakowskiej ASP, posiada wyjątkowy wymiar i nieprzypadkową zbieżność dat. Jego obrazy i rysunki ukazują pierwszy impuls, zapis pierwotnej, rozedrganej emocji, podświadomą intuicję, koncepcję w fazie „prenatalnej”, która jeszcze nie przyoblekła się w skrystalizowany obraz, który później za sprawą dziesiątek współpracowników i teatralnej technologii, zyskiwał wymiar monumentalny. Andrzej-Kreütz Majewski obdarzony „nadwrażliwą inteligencją” i dramatyczną biografią widział więcej i czuł boleśnie więcej. Posługiwał się środkami wyrazu, którym bliżej było do świata obrazowania muzycznego. W całym twórczym życiu szukał ekwiwalentu plastycznego i emocjonalnego dla potęgi muzyki i ruchu scenicznego, bez pokusy uciekania w tradycyjny i łatwy mimetyzm, realizując niejako postulat Mario Praza o powinowactwie sztuk. Artysta głęboko zanurzony w świat misterium muzycznego wyrażał go językiem „czystej formy” - kolorem, kompozycją, rytmem, kontrastem, dominantą etc. Dla wyrażenia uniwersalnych, ontologicznych prawd szukał archetypicznych symboli i metafor z różnych obszarów kulturowych, od sacrum do profanum, posiadających niezwykłe nasycenie ekspresją i emocjami.

 

Andrzej Kreütz-Majewski był arystokratą z ducha i urodzenia. Był ostatnim spadkobiercą i łącznikiem pomiędzy śródziemnomorską kulturą muzycznych i plastycznych gigantów, a współczesnymi nurtami będącymi syntezą środków wyrazu artystycznego, absorbujących wszystkie zmysły. Jego scenograficzne kreacje wywiedzione z niezwykłej wrażliwości na kolor, dźwięk, ruch i światło nie stanowiły tła dla scenicznego aktu, często stawały się epickim komentarzem, pełnym nostalgii lub umiejętnie budowanej dramaturgii, jak głos chóru w antycznej tragedii. Posiadał dar niezwykły, z małej notatki malarskiej zdolny był wykreować monumentalny, przestrzenny świat dla muzycznego misterium, w którym aktorzy i soliści często zdają się być jedynie uzupełniającym sztafażem.

 

Artysta aktywnie uczestniczył w uniwersalnej kulturze, współpracując z najwybitniejszymi osobowościami światowego teatru i opery, realizując swoje wizje na największych współczesnych scenach Wiednia, Monachium, Amsterdamu, Paryża, Salzburga, Hamburga i Nowego Jorku. Jednocześnie świadomie i twórczo sięgał przez 39 lat w Teatrze Wielkim po wątki polskie, a zakopiańskie w szczególności. Jego fascynacja Karłowiczem i Szymanowskim, współpraca z Sergem Lifarem - legendarnym solistą paryskiej premiery „Harnasi”, częste pobyty w Zakopanem, żywy kontakt ze środowiskiem artystów zakopiańskich, czy niezwykle interesujące scenografie dla Teatru Witkacego, to kolejne przyczynki dla tezy o wrażliwości i bogactwie biografii artystycznej Majewskiego. To także niezwykła sposobność, aby dotknąć tajemnicy ukrytej pomiędzy ekspresją, a metaforą.

 

Tekst do wystawy
Lidia Rosińska-Podleśny
Miejska Galeria Sztuki im. Wł. hr. Zamoyskiego
z-ca dyrektora ZCK ds. artystycznych

 

Prace eksponowane na wystawie pochodzą z kolekcji prywatnej oraz archiwum Teatru im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Zakopanem. Na wystawie zostanie zaprezentowany film dokumentalny o Andrzeju Kreütz-Majewskim pt. „Pędzel i batuta” w reżyserii Tomasza Wiszniewskiego z 1993 roku.