Debata publiczna o zakopiańskich zabytkach

Towarzystwa Opieki nad Zabytkami zaprosiło mieszkańców Zakopanego na debatę publiczną, która już na wstępie nazwano „Problemem Konserwatorskim”. W sali Urzędu Miasta Zakopane, poza członkami Stowarzyszenia Opieki... , przedstawicielami samorządu i paroma architektami pojawiło się zaskakująco dużo młodych osób. Organizatorzy planowali poruszyć szereg ważnych tematów. Przeznaczenie na to dwóch godzin ( praktycznie debata trwała prawie trzy) okazało się niewystarczające.

Przytoczmy tematy debaty : 1. „Turnia” – obiekt wstydliwy – czas rozwiązać ten problem! 2. Kaplica Królowej Apostołów – niechciana i zapomniana: co dalej z jej częściami złożonymi są w leżakowni na terenie Parku Starostwa Tatrzańskiego d. Zakładu Wodoleczniczego dr. Andrzeja Chramca? 3. „Sanato” przy ul. Wierchowej 1: czy jest zagrożone? czy zostanie wpisane do rejestru zabytków? 4. Wpisywanie innych obiektów do rejestru zabytków: plany Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie i Nowym Targu, propozycje i wnioski ze strony MKZ i TOnZ, formy współpracy w tym zakresie. 5. Współpraca Miejskiego Konserwatora Zabytków i Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. 6. Przypadek „Ros-Ami” – bezprecedensowe wyburzenie budynku bez pozwolenia na rozbiórkę i uzgodnienia konserwatorskiego. Jaka lekcja płynie z historii tego budynku? 7. "Bristol" i "Warszawianka" - przykłady przytłaczającej odbudowy i rozbudowy konserwatorskiej. Jak tego uniknąć w przyszłości? 8. Inne zagrożone obiekty o cechach zabytkowych: wille „Stefa” i „Borek” przy ul. Jagiellońskiej 6 i 10 - czy jest szansa na ich uratowanie? 9. Gminny Program Ochrony Zabytków - czym właściwie jest i dlaczego jest potrzebny Zakopanemu? 10. Pomniki Historii – szansa dla ważnych obiektów w Zakopanem? Propozycja uznania za Pomnik Historii obszaru Starego Kościółka wraz z kaplicą Gąsieniców i cmentarzem oraz obiektów w stylu zakopiańskim. Jaka jest perspektywa wsparcia finansowego dla obiektów objętych tym zaszczytnym mianem?

Należy wspomnieć o „Turni ”, która może pojechać gdzieś do środkowej Polski,  uwożąc ze sobą ładnych parę lat świetności naszego miasta.  Wprawdzie na forum publicum  padły deklaracje o udostępnieniu swojej działki, położonej w atrakcyjnym miejscu, w celu przeniesienia budynku i zachowania go w ten sposób dla Zakopanego...

  O  braku jakiejkolwiek nadziei  na wskrzeszenie butwiejącego zabytku można też mówić w przypadku  Kaplicy Królowej Apostołów.

 I tu też pas, bo nie wiadomo, kto jest właścicielem zdemontowanej kaplicy, co uświadomił wszystkim we właściwy sobie, jasny i prosty sposób Starosta Powiatu Tatrzańskiego Piotr Bąk. Kościół nie jest zainteresowany tym, co po kaplicy zostało. Pomysł prowadzącej spotkanie Agaty Nowakowskiej-Wolak, aby na terenie starostwa urządzić w zrekonstruowanej kaplicy pałacu ślubów, nie spotkał się z entuzjazmem. Nikt nie wie, co jeszcze zostało z drewnianej konstrukcji, która już w memencie rozbiórki była mocna zbutwiała. A może zainteresować tym zabytkiem jakiś skansen?      

  Czy znaleziono  rozwiązania w pozostałych zagadnieniach programowych?  Debata została tematycznie, emocjonalnie i czasowo zdominowana  „Przypadkiem „Ros-Ami” – czyli bezprecedensowego wyburzenia budynku bez pozwolenia na rozbiórkę i uzgodnienia konserwatorskiego”. Był to też jedyny punkt programu, w którym  wzięli udział właściciele  konkretnego budynku będącego tematem Debaty. Na dzień dzisiejszy wiadomo tyle, że budynek trzeba odbudować. Sprawę bada prokurator.  Za chwile zajmie się nią  sąd. Może się okazać, że  wszystko zakończy kara pieniężna. Przykłady takich sądowych „happy endów” z okolic Krakowa przytoczył obecny na spotkaniu mgr inż. arch. Jan Janczykowski , Wojewódzkim Konserwator Zabytków.Tego nie wiadomo. Do momentu wyroku sądu nikt nie chce dyskutować na ten temat. Zapewnienia inwestorów o zrozumieniu idei ochrony zabytków (pod wpływem siły przekonywania  Przewodniczącej Stowarzyszenia... ), wskazywanie na konieczność edukacji młodzieży w tym temacie, czy wreszcie deklaracje  udostępnienia  działki w celu przeniesienia „Turni”  przypominają żal za grzechy.

Wracając do debaty, można powiedzieć  że miastu potrzebny jest dobry  Gminny Program Ochrony Zabytków. 

 Najważniejsze dla obywatela jest to, co ma na miejscu , na co może liczyć. Samo zainteresowanie władz ideą ochrony zabytków, to mało. Trzeba konkretnych działań i osób, które potrafią podejmować decyzje, są kreatywne i samodzielne w swoim działaniu na rzecz renowacji ( już nie ochrony...) budynków określanych mianem zabytkowych.

I po to - jak się wydaje -  jest Gminny Program Ochrony Zabytków.  Powinien się on skoncentrować na  gromadzeniu środków finansowych służących osobom prywatnym                      i stowarzyszeniom, służącym jako wkład własny przy aplikowaniu o środki z funduszu konserwatora zabytków, czy innych, np. ministerialnych. Powinno się w tym programie znaleźć miejsce dla fachowca, który  pomoże przy opracowywaniu wniosków, będzie je pilotował i pomoże rozliczyć. Po prostu brak osoby, która indywidualnie pokochałaby każdy zabytek i się nim zajęła ku zadowoleniu właściciela i chwale miasta. 

  Zakopane w wielu miejscach wygląda tak, jak wygląda, ponieważ w wielu przypadkach właściciele nie mieli ani środków na wkład własny, na wykonanie remontu, ani nie otrzymali wsparcia w wędrówce po biurokratyczno-prawnych  ścieżkach.  Nie wiedzieli nawet, że mogą pewne inwestycje robić (albo straszono ich w lokalnych urzędach konsekwencjami , zamiast rzeczowo pokazać co można zrobić, co wymaga zgody, a czego robić nie wolno).

 Będą koszty, ale jest to jakaś droga.  Ostatecznie załatwia , to ważną sprawę miasta -  ratuje jego wygląd , tożsamość i przyszłość.