Od 1991 roku organizowany jest Dzień Sybiraka ku czci ofiar i osób zesłanych na Syberię. Jest to czas na zadumę i refleksję nad wydarzeniami sprzed kilkudziesięciu lat, ale także lekcja historii dla młodego pokolenia, które bardzo często ma słabą wiedzę na temat historii. Obchodzono i w Zakopanem Światowy Dzień Sybiraka. Tegoroczne uroczystości odbyły się 16 września na Starym Cmentarzu, na Pęksowym Brzyzku. W programie obchodów był program słowno - muzyczny w wykonaniu Uczniów Klubu Historycznego im. Armii Krajowej przy Liceum Ogólnokształcącym im. O. Balzera w Zakopanem, Msza św. w intencji Sybiraków oraz złożenie kwiatów na ich symbolicznym grobie. W obchodach Światowego Dnia Sybiraka wzięły udział poczty sztandarowe ze szkól zakopiańskich oraz przedstawiciele władz samorządowych.

17 września 1939 roku o świcie rozpoczął się sowiecki atak na Polskę. Wojska Armii Czerwonej przekroczyły granicę sowiecko - polską na całej długości ,,biorąc pod opiekę ludność i mienie zachodniej Białorusi i zachodniej Ukrainy’’. Złamano wszelkie obowiązujące umowy umów z Polską

Ogółem przeciw Polsce osłabionej walką z hitlerowskim najeźdźcą wystawiono 617 588 żołnierzy, 4959 dział i moździerzy oraz 4736 czołgów.

Do wojsk włączono również siły specjalne złożone z pracowników aparatu bezpieczeństwa.

Wkraczanie wojsk sowieckich powodowało dezinformacje wśród żołnierzy polskich; nie wiedziano jak się zachować. 18 września jednostki radzieckie zajęły Mołodeczno, Równe, Tarnopol oraz Kołomyje. W tym też dniu wydano wspólny, sowiecko-niemiecki, komunikat o współdziałaniu.

Na terenach zajętych przez Armię Czerwoną rozpoczęły się aresztowania, przedstawicieli administracji państwowej, funkcjonariuszy policji i wywiadu oraz ważniejszych działaczy politycznych i społecznych.

Do 1 października na Ukrainie Zachodniej aresztowano 3914 osób. Armia Czerwona nie była przygotowana do przyjmowania tak dużej liczby jeńców wojennych. Wbrew konwencjom międzynarodowym, postanowiono przekazać ich w ręce aparatu bezpieczeństwa traktując jako ,,element kontrrewolucyjny’’.

Po zakończeniu działań wojennych i uregulowaniu spraw granicznych z Niemcami, Józef Stalin postanowił uprawomocnić zajęcie tych terenów.

Na 22 października przewidziano wybory powszechne, w których ludność zajętych terenów, miała opowiedzieć się za przyłączeniem tych terytoriów do ZSRR. Wybory 22 października odbyły się w atmosferze terroru. Tuż przed wyborami zarządzono spis ludności, rzekomo celem sporządzenia dokładnych list mieszkańców dla potrzeb wyborów. W rzeczywistości , listy te sporządzono, aby mieć dokładne dane osób, które wkrótce miano transportować wgłąb ZSRR.

Rozpoczeła się masowa wywózka ludności polskiej w północne dzikie obszary Rosji.

Tych rodaków nazywamy Sybirakiami. Skazywano ich na tak wielkie cierpienie tylko ze względu na ich pochodzenie, poglądy polityczne i religijne. Oskarżano ich również o działalność przeciwko władzy. Przeważnie wcześniej skazanych poddawano chłoście, piętnowaniu i okaleczaniu. Ludność przewożona była w ciasnych wagonach przeznaczonych dla zwierząt. Umieszczano w nich ok. 50 osób, kiedy były już całkowicie zapełnione zamykano je od zewnątrz. Podróż trwała bardzo długo,czasami zatrzymywano się na krótkie postoje. Wielu ludzi nie docierało do celu wędrówki, ginęli z wycieńczenia, mrozu i głodu. Najczęściej umierały dzieci,które nie wytrzymywały panującego chłodu. Nikt nie przejmował się zmarłymi, ich ciała były wyrzucane z wagonów na śnieg.

 Lata spędzone na zesłaniu były trudne, naznaczona głodem, chłodem , chorobami i fizyczną pracą ponad siły. Wielu Sybiraków nie wróciło do Polski.

http://ipn.gov.pl/strony-zewnetrzne/wystawy/polacy_na_sybierii/html/wystawa.htmlielu