Wszystko o Zofii i Witoldzie Paryskich

W dniach 17-18 czerwca w Zakopanem odbyła się sesja popularnonaukowa poświęconą życiu i twórczości Zofii i Witolda Paryskich, zorganizowana przez Tatrzański Park Narodowy. Pierwszego dnia w Dworcu Tatrzańskim przyjaciele i uczniowie Zofii i Witolda Paryskich spotkali się na wieczorze wspomnieniowym, natomiast w kolejnym dniu w Centrum Edukacji Przyrodniczej TPN licznie przybyli uczestnicy mieli okazję wysłuchać serii ciekawych wykładów poświęconych zbiorom bibliotecznym Paryskich oraz ich wkładowi w rozwój wiedzy o Tatrach. Sesji towarzyszyła także wystawa przybliżająca życie Zofii i Witolda Paryskich.

Podczas spotkania w Dworcu Tatrzańskim, które poprowadził dyrektor TPN Paweł Skawiński, osoby związane osobiście i zawodowo z Zofią i Witoldem Paryskimi opowiadali o ich pasjach taternickich, botanicznych, literackich, muzycznych i edukacyjno-przewodnickich. Opowieści te przedstawili: prof. Zbigniew Mirek, Władysław Cywiński, Apoloniusz Rajwa, Jan Krupski, Maciej Pinkwart, Barbara Morawska-Nowak, Wiesław A. Wójcik, Ivan Bohuš, Teresa Jabłońska, Wojciech Gąsienica-Byrcyn oraz Patryk Stawiszyński.

Oprócz ciekawych wspomnień zaprezentowane zostały także zdjęcia i osobiste pamiątki związane z Paryskimi. W tym dniu mówiono bowiem mniej o ich dokonaniach naukowych, za to bardzo wiele o życiu prywatnym, o tym jakimi byli ludźmi i jak zostali zapamiętani. Późnym wieczorem uczestnicy tego spotkania udali się na grób państwa Paryskich na Pęksowym Brzyzku, aby złożyć kwiaty.

W sobotę 18 czerwca w Centrum Edukacji Przyrodniczej TPN odbyła się właściwa część sesji poświęcona dokonaniom Paryskich, którą poprowadził znany taternik i publicysta – Michał Jagiełło.

Podczas pierwszego wystąpienia Wiesław A. Wójcik przybliżył postać Witolda Henryka Paryskiego jako bibliofila, bibliotekarza i bibliografa. Jego dokonania w tej dziedzinie są ogromne. Wspomnieć trzeba chociażby opracowanie słynnej „Encyklopedii tatrzańskiej”.
- Ze zbiorów, które Paryski gromadził przez całe życie, korzystały setki osób. Nie pożyczał on wprawdzie książek, ale chętnie udostępniał je na miejscu. Na bieżąco uzupełniał księgozbiór, nie tylko o najnowsze publikacje, ale także zaopatrywał się w antykwariatach. Kupował wydawnictwa słowackie. Poza tematyką tatrzańską interesowały go także opracowania dotyczące językoznawstwa, zwłaszcza onomastyki i toponimi. Cenne są także jego prace bibliograficzne, które powinny doczekać się wreszcie publikacji – wyjaśniał Wiesław A. Wójcik.

Kolejny wykład Wiesława Siarzewskiego dotyczył zbiorów ikonograficznych Witolda Paryskiego, które stanowią ciekawy materiał do badań nad dziejami poznania Tatr. Są to przede wszystkim zbiory map, wśród których znajdują się także unikatowe i niezwykle cenne egzemplarze, a także grafika, malarstwo, fotografia oraz zbiór pocztówek tatrzańskich.

Leszek Lassota przedstawił wykład zatytułowany „W. H.. Paryski i jego wkład w nazewnictwo tatrzańskie”. Przypomniał on, że Paryski interesował się tym zagadnieniem już w wieku 24 lata. Zbierał i notował nazwy od górali, zwłaszcza pasterzy napotkanych w górach.

W kolejnym punkcie prof. Zbigniew Mirek przybliżył botaniczne fascynacje oraz prace naukowe Zofii Radwańskiej-Paryskiej.

Na zakończenie sesji przedstawiona została historia działalności Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej i sposób udostępniania posiadanych zbiorów, o czym mówiła Renata Kowalska.

Celem działalności Ośrodka działajacego od 2005 r. jest gromadzenie i udostępnianie wiedzy o Tatrach i Tatrzańskim Parku Narodowym. W jego skład wchodzą obecnie zbiory biblioteczne TPN -u i zbiory otrzymane w darze od państwa Paryskich.  Liczą one łącznie blisko 7 tys. pozycji inwentarzowych, w tym literaturę fachową, czasopisma, mapy oraz prace niepublikowane (ekspertyzy, prace magisterskie i doktorskie). Zbiory państwa Paryskich obejmują m.in. blisko 22 tys. woluminów książek i czasopism oraz prac naukowych, zbiór map, fotografii, pocztówek, tek biograficznych, wycinków prasowych oraz innych archiwaliów. Integralną częścią zbiorów państwa Paryskich jest kartkowa bibliografia tatrzańska, która składa się z blisko 75 tys. zapisów bibliograficznych i indeksu do bibliografii, który liczy ponad 100 tys. pozycji. Zbiory te zostały przekazane częściowo jeszcze za życia Zofii Paryskiej, a jej wolę potwierdził testament.

Nad zbiorami i dorobkiem Paryskich czuwa powołana specjalnie w tym celu Fundacja Im. Zofii i Witolda Paryskich.

- Chcemy, aby ostatnia wola państwa Paryskich została spełniona, to znaczy, aby ich zbiory były dostępne w całości w jednym miejscu i aby nadal służyły rozwojowi nauki i kultury. Zadaniem Fundacji jest także dokończenie, opracowanie i wydanie prac Witolda Paryskiego, w tym słownika gwary podhalańskiej – mówił prof. Zbigniew Mirek.

Podczas sesji na ręce Teresy Jabłońskiej - dyrektor Muzeum Tatrzańskiego symbolicznie przekazana została część zbiorów, którą Witold Paryski wypożyczył z tej instytucji i wykorzystywał pracując nad wspomnianym słownikiem gwary.

Uczestnicy konferencji miel także możliwość zwiedzenia wnętrz biblioteki, w której przechowywane są zbiory państwa Paryskich, czytelni oraz izby pamięci.

Wykładom towarzyszyła także wystawa, na której zaprezentowano fotografie i eksponaty związane z dzieciństwem i młodością Zofii i Witolda oraz z rozwojem ich tatrzańskich pasji.

Sesja popularnonaukowa “Dorobek Paryskich wczoraj - dziś - jutro” odbyła się pod patronatem Podhalańskiego Serwisu Informacyjnego WATRA.

Witold Henryk Paryski (ur. 10 września 1909 r. w Pittsburgh w stanie Pensylwania, USA, zm. 16 grudnia 2000 r. w Zakopanem) – krajoznawca, taternik, który dokonał wielu pierwszych wejść w Tatrach, przewodnik tatrzański i ratownik TOPR-u, alpinista, działacz ochrony przyrody, absolwent medycyny oraz autor wielu prac o Tatrach i Podtatrzu. Autor przewodnika taternickiego Tatry Wysokie oraz (razem z żoną Zofią Radwańską-Paryską) Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Zmarł w wieku 91 lat w Zakopanem.

Zofia Radwańska-Paryska (ur. 3 maja 1901 r. w Warszawie, zm. 24 października 2001 r. w Zakopanem) – botaniczka, taterniczka, pisarka. Żona i współtowarzyszka pracy Witolda Henryka Paryskiego. W 1945 r. została pierwszą ratowniczką TOPR, a w 1948 r. pierwszą kobietą – przewodnikiem tatrzańskim.

Wspólna mogiła Zofii i Henryka Paryskich znajduje się na Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.