Od wypasu kulturowego do produktu regionalnego

29 marca w siedzibie TARPiK odbyła się konferencja popularno-naukowa pn. „Od wypasu kulturowego do produktu regionalnego”. Jej organizatorzy to Starostwo Tatrzańskie, Tatrzańska Agencja Rozwoju, Promocji i Kultury oraz Tatrzański Park Narodowy. Prelekcje poswięcone były m.in. historii pasterstwa w Tatrach, budownictwu i kulturze pasterskiej, organizacji wypasu kulturowego oraz znaczeniu produktu regionalnego. Konferencja cieszyła się dużym zainteresowaniem osób związanych z tą tematyką, w tym również samych baców.

W tym roku mija 30 lat od powrotu wypasu w Tatry. Konferencja została zorganizowana z tej właśnie okazji. W ramach rocznicowych obchodów odbędzie się także Święto Bacowskie w Ludźmierzu (w pierwszą sobotę po dniu św. Wojciecha) oraz coroczne poświęcenie baców, pól i hal na Tarasówce w Małem Cichem (3 maja).

Konferencji towarzyszyła wystawa „Dwaj bardzo znani górale – Jan Krzeptowski – Sabała i Bartuś Obrochta” oraz broszurowa publikacja prezentująca historię pasterstwa oraz działania promujące produkt regionalny na Podhalu.

OD WYPASU KULTUROWEGO DO PRODUKTU REGIONALNEGO
29 marca 2011 r. Zakopane

Gospodarze:
Starosta Tatrzański Andrzej Gąsienica-Makowski
Dyrektor Tatrzańskiego Parku Narodowego dr Paweł Skawiński
Dyrektor Tatrzańskiej Agencji Rozwoju, Promocji i Kultury Krzysztof Król Łęgowsk

Prelegenci:
- prof. dr hab. Andrzej Drożdż, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa w Krakowie
- Franciszek Bachleda Księdzularz, Dyrektor Centralnego Ośrodka Sportu w Zakopanem
- Jan Antoł, działacz regionalny i samorządowy „SOLIDARNOŚĆ”
- dr Paweł Skawiński, Dyrektor Tatrzańskiego Parku Narodowego
- dr Marcin Guzik, dr Zbigniew Krzan, Marek Pęksa, Maria Gąsienica-Chmiel, Małgorzata Kot - pracownicy Tatrzańskiego Parku Narodowego
- dr Zbigniew Moździerz, Główny Specjalista ds. Ochrony zabytków Muzeum Tatrzańskiego
- Dariusz Goszczyński, Przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- Jakub Jasiński, Biuro Projektów Programowych, przedstawiciel Kancelarii Prezydenta RP
- dr Wojciech Gąsienica-Byrcyn, Tatrzański Park Narodowy
- Andrzej Skupień, wice Starosta Powiatu Tatrzańskiego
- Bożena Pietras Goc – prezes Małopolskiego Towarzystwa Doradczego
- dr Paweł Skawiński, Dyrektor Tatrzańskiego Parku Narodowego
- Krzysztof Król Łęgowski – dyrektor Tatrzańskiej Agencji Rozwoju, Promocji i Kultury
- Krzysztof Trebunia-Tutka – pedagog, lider zespołu Trebunie-Tutki

KONFERENCJA POPULARNO – NAUKOWA

„ OD WYPASU KULTUROWEGO DO PRODUKTU REGIONALNEGO”

Niezwykle ciekawym i potrzebnym wydarzeniem była konferencja popularno – naukowa o historii i współczesności wypasu w Tatrach, która odbyła się 29 marca 2011 roku w siedzibie Tatrzańskiej Agencji Rozwoju, Promocji i Kultury w Zakopanem.

Na to spotkanie przybyli bacowie (ci, którzy wypasali dawniej i ci, którzy są na halach dzisiaj), gazdowie z całego Powiatu Tatrzańskiego, pracownicy TPN, goście zaproszeni z Warszawy i Krakowa, radni Rady Powiatu Tatrzańskiego, mieszkańcy Zakopanego i innych gmin powiatu. Konferencję otworzyli - Starosta Tatrzański, Andrzej Gąsienica – Makowski i Dyrektor Tatrzańskiego Parku Narodowego, Paweł Skawiński.

Wykład inauguracyjny „Historia pasterstwa w Karpatach” wygłosił prof. dr hab. Andrzej Drożdż, który przez wiele lat pracował w Instytucie Zootechniki w Balicach.

Kolejnymi prelegentami byli:

dr inż. Marcin Guzik, dr inż. Paweł Skawiński, TPN - Dawne użytkowanie pasterskie Tatr

Jan Antoł, działacz „Solidarność” Rolników Indywidualnych - Działania społeczne 1980/1981 roku na rzecz przywrócenia własności  sołtysów podhalańskich w Tatrach

Marek Pęksa, Maria Gąsienica – Chmiel, TPN - Zasady i organizacja prowadzenia wypasu kulturowego owiec i krów w Tatrzańskim Parku Narodowym

Marek Pęksa, Maria Gąsienica – Chmiel  - Wypas kulturowy jako jeden ze sposobów ochrony czynnej ekosystemów nieleśnych w Tatrzańskiego Parku Narodowego

dr Zbigniew Moździerz, Muzeum Tatrzańskie - Budownictwo pasterskie na Podhalu

Franciszek Bachleda Księdzularz, Dyrektor COS w Zakopanem - Kultura pasterska fundamentem kultury podhalańskiej

Andrzej Skupień, Wicestarosta Tatrzański - Pasterskie spotkania na Kopieńcu

Niemniej interesująca była dyskusja w przerwie obrad. Przede wszystkim wspominano czasy, gdy owce i bydło musiały opuścić tatrzański hale i polany. Wspominano również moment powrotu wypasu w Tatry (8 czerwca 1981 roku). Bacowie udzielali wywiadów radiowych i prasowych. Rozmawiano o sensie dzisiejszego wypasu kulturowego. Ciekawy szczególnie był referat, odnoszący się do tych właśnie spraw, Jana Antoła. W tej części konferencji miała miejsce miła uroczystość, wyróżniono baców, którzy przyczynili się do powrotu owiec w Tatry. Należą do nich m. in.: Andrzej Gał – Zięba, Józef Staszek – Furtek, Stanisław Rychtarczyk, Józef Słodyczka – Maśniak, Danuta Skupień.

Wyróżniono także działaczy regionalnych, którzy zabiegali przez wiele lat, by pozwolono na wypas w Tatrach. Są nimi: Jan Antoł, Franciszek Bachleda – Księdzularz, Jan Pawlikowski.

Dobrze skomentował tamte działania Bachleda – Księdzularz – „Działaliśmy wspólnie, w porozumieniu, a gdy nie szło inaczej, walczyliśmy o wolność. Bo wolność, to jest tak, żeby dobro było na wierzchu.”

Profesor Drożdż w referacie zwrócił uwagę, że w Zakopanem nie ma centrum sprzedaży produktu regionalnego. Byłoby to również miejsce dydaktyczne, np. dla wycieczek z Polski i Europy, szkół. Z kolei Marek Pęksa podkreślił w swoim wystąpieniu, że jest już coraz lepsza współpraca parku tatrzańskiego i baców. Powiedział również o ciągłej pracy „parkowców” nad dobrym stanem szałasów pasterskich. Andrzej Skupień o wypasie owiec i bydła opowiedział przez pryzmat doświadczeń rodzinnych. Zaznaczył, że czas zwady już minął, owce wróciły na hale. Teraz trzeba przypominać o tradycji dzieciom i wnukom, dlatego o wielu lat spotykamy się na Kopieńcu. Teraz trzeba wspólnego wysiłku, by to co jest mądrze zagospodarować.

W drugiej części konferencji referaty wygłosili:

Dariusz Goszczyński, Departament Rynków Rolnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Znaczenie produktu regionalnego

Krzysztof Król – Łęgowski, Dyrektor TARPiK - Produkt regionalny szansą rozwoju Podhala

Jakub Jasiński, przedstawiciel Kancelarii Prezydenta RP - Współpraca instytucjonalna na rzecz rozwoju produktu regionalnego – doświadczenia włoskie

Krzysztof Trebunia-Tutka, pedagog, lider zespołu Trebunie-Tutki - Podhalańskie instrumenty pasterskie w dzisiejszej kulturze ludowej

dr Wojciech Gąsienica – Byrcyn, TPN - Ostatnie lata wypasów w Dolinie Kasprowej

Małgorzata Kot, TPN - Konkursy wiedzy o pasterstwie

Dariusz Goszczyński podkreślił w swoim wystąpieniu, że najważniejsza jest jakość produktu regionalnego. Unia Europejska w najbliższym czasie, może nawet za „ polskiej prezydencji” opracuje zasady polityki jakości produktów regionalnych. W przyszłości należałoby „stworzyć” osobną markę – produkt górski. Z kolei Jakub Jasiński podał przykłady działania regionalnego we Włoszech. Włosi mają 10 produktów głównych, które stymulują rozwój rolnictwa, ale także innych gałęzi gospodarki, np. turystki. Podkreślił, że Włosi wokół produktu ( jednego z tych dziesięciu ) budują aktywną grupę – instytucje, organizacje, przedsiębiorcy, by tworzyła politykę rozwoju regionalnego. Barwnym wystąpieniem była prezentacja Krzysztofa Trebunii-Tutki na temat instrumentów pasterskich. Autor omawiał i wykonywał „urywki” muzyczne na piszczałkach, złóbcokach i kozie.

Po zakończeniu części popularno – naukowej uczestnicy włączyli się do krótkiej dyskusji. Głos zabrali: Jan Janczy, Dyrektor Związku Hodowców Owiec i Kóz w Nowym Targu, Dariusz Goszczyński, Jacek Soska, przewodniczący komisji rolnej w Małopolsce, Andrzej Gąsienica Makowski.

Po dyskusji wręczono dyplomy artystom regionalnym z Podtatrza, którzy realizują projekt „Szlak dziedzictwa kulturowego”.

Gospodarz konferencji Krzysztof Król – Łęgowski zamknął obrady i zaprosił uczestników na obiad do Domu Wczasowego „Wanta” (własność TARPiK).

Konferencji towarzyszyła wystawa fotografii „ Dwaj bardzo znani górale – Jan Krzeptowski – Sabała i Bartuś Obrochta”, którą przygotował Adam Kitkowski.

Adam Kitkowski