Wirtualna prezentacja wystawy Salon Marcowy 2020

Od urodzenia sztuka kształtowała jego wrażliwość i wyobraźnię. Zgodnie z metryką chrztu i wszystkimi dokumentami Andrzej Majewski urodził się 15 czerwca 1936 roku w Warszawie. Ale nie jest to zgodne z prawdą, przyszedł bowiem na świat 19 września 1934 w Brdowie, w powiecie kolskim, „w domu na wzgórzu nad jeziorem. Odbierała mnie powiwalnaja babka, a urodziłem się śmiejący i w czepku...” – pisał w Dzienniku. Majewski opuścił tu ważny szczegół, o którym nieraz opowiadał. Babka Natalia cały czas grała na fortepianie, zagłuszając krzyk matki. Jej granie i śpiewanie towarzyszyło mu także w pierwszych latach życia spędzonych w Brdowie. Wspominał, jak łódką pływał po jeziorze; babcia wiosłowała i śpiewała, a głos roznosił się po wodzie. Co śpiewała? Arie operowe, między innymi z Eugeniusza Oniegina w całości, po francusku i po rosyjsku, czy z Don Giovanniego. Przy okazji własnej premiery tej opery w 1993, którą reżyserował Marek Weiss-Grzesiński w Teatrze Wielkim w Warszawie, tak wspominał: „fraza z refrenu arii Zerliny Vorrei – e non vorei (mi trema un poco il cor), Felice, e ver – sarei, ma puo’ burlarmi ancor...” bardziej dźwiękiem niż obrazem przywodzi mi pamięć dzieciństwa i mojej babki Natalii. Utrwala te momenty, w których – udręczona swym prawie chłopskim bytowaniem wiejskiej nauczycielki (przy akompaniamencie rozstrojonego fortepianu) – śpiewała te mozartowskie frazy”. Z kolei z okazji imienin Natalii – 23 lipca 1993 – zapisał: „Lekcje rysunków, ręcznych robótek, muzyki i francuskiego – i z tego coraz grosz jaki [wpadł] i nędza prawie, a Konopka-nygus stroił pańskie fumy i palcem nie kiwnął, z głodu by umarł, gdyby nie Babka... Łza się kręci, gdy wspomnę ten biały dom z kurnikiem od frontu i z werandą z boku. Te zwariowane dla chłopskich dzieci teatrzyki, tombole i festyny z lampionami. I widzę babkę wśród zmatowiałych luster przy rozstrojonym fortepianie, na zachwaszczonym klombie w czarnej taftowej sukni z zarzuconym na ramiona kożuszkiem... Widzę i łza się kręci...”.
Dziecięce lata w Brdowie, wiejski pejzaż pól, łąk i jeziora, ptaków i latawców bujających w obłokach, drewnianej architektury, płotów i opłotków jawią się idyllicznie. Obrazy wywoływane ich pamięcią: płoty, deski jako budulec domów, domków-gołębników, łódek i łódeczek, postaci ludzkich i zwierzęcych, dziwnych stworów, nawet ptaków mechanicznych – choć nigdy nie są jednoznaczne, przesycone są jakby naiwnością, nostalgią. Toki skojarzeniowe mogą być różne: ptaki biologiczne i latawce-zabawki na błękitnym niebie przemieniły się w samoloty i narzędzia zbrodni? Tak przeważnie są interpretowane ptaki mechaniczne. Ale artysta zapytany o ich pochodzenie nie dał jednoznacznego wyjaśnienia. Trudno o prostą odpowiedź – to narodziny metafory. Ptak, który był po prostu ptakiem, zamienił się w Andersenowskiego słowika-pozytywkę. Być może ptaki mechaniczne, jak latawce, są wehikułami myśli. Miały mnie poderwać i wynieść w górę, bym się znalazł w jakimś innym, sprzyjającym mi świecie. Skoro były domy, płoty, pejzaże podmiejskie – cały świat z desek, to być może fragment jakiś oderwał się i uleciał w powietrze. Te ptaki trochę na siłę zostały tak nazwane, bo one właściwie ulatują bez żadnych mechanizmów”. Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku, babka uciekała z Brdowa do Warszawy przed nadchodzącymi do wsi Niemcami. Załadowała na furmankę najcenniejsze rzeczy ze swego dobytku, a sama, za nią, jechała na rowerze, pod ostrzałem kul. Oczywiście, najważniejszy w jej bagażu był fortepian, który w ucieczce nie pomagał, wręcz przeciwnie – zawadzał. „Pocisk uderzył w wóz, a gdy ocknęła się, siłą wybuchu odrzucona, po wozie, parobku i fortepianie pozostał głęboki lej...”. Jerzy Madeyski twierdził, że: „ów nadrealny fortepian jest wciąż obecny w sztuce Andrzeja. Lub raczej jego symbolika, którą jest konieczność ratowania piękna za wszelką cenę, najwyższą nawet cenę, gdyż jest ono cenniejsze niż życie, z tej choćby racji, że życie bez piękna traci swój sens”.

 

Agnieszka Koecher-Hensel
„Andrzej Kreutz Majewski, życie spełnione w sztuce”, Aspiracje 2011
https://wydawnictwo.asp.waw.pl/wp-content/uploads/sites/11/2015/10/A_18_ASPIRACJE_wiosna_2011-2.pdf