KANTATY Johanna Sebastiana Bacha w Zakopanem !

15 listopada w zakopiańskim kościele pw.św. Rodziny miał miejsce wyjątkowo piękny koncert. Śpiewacy i muzycy z BAROQUE COLLEGIUM 1685 pod dyrekcją Agnieszki Żarskiej wyśpiewali i zagrali kantaty Johanna Sebastiana Bacha. Szczawnicki Chór kameralny & Musica Florea Praha oraz soliści: Ewa Leszczyńska-sopran Helena Poczykowska-alt, Davide Fior-tenor, Jiri Miroslav Prochazka - bas wykonali następujące dzieła: Ich freue mich in dir BWV 133 ( Raduję się w Tobie i gorąco Cię witam), Liebster Immanuel Herzog der Frommen BWV 123 ( Ukochany Emmanuelu, książę pobożnych), Sie werden aus Saba alle kommen BWV 65 ( Przybędą z Saby złoto i kadzidło niosąc).

   Dla mnie i zapewne licznych słuchaczy była to niezwykła niespodzianka w ten listopadowy, ponury, zimny wieczór. Radość płynąca ze słuchania arcydzieła, jego temat i w końcu aura szczęścia, jaka unosiła się nad dyrygentką były zapowiedzią Bożego Narodzenia i Święta Trzech Króli!

  Od 1991 roku przez parę lat, w niedzielne poranki słuchałem Dwójki. Profesor Mieczysław Perz w oryginalny sposób prezentował na radiowej antenie religijne arcydzieła lipskiego kantora, w porządku roku liturgicznego. Nawet nie przypuszczałem, że będę mógł wysłuchać tych arcydzieł w Zakopanem. Dzięki dyrygent Agnieszce Żarskiej stało się. Tak jak za sprawą dyrygent Agnieszki Kreiner można był wysłuchać całkiem niedawno, w kościele pw. Świętego Krzyża Wielkiej mszy h-moll, najdoskonalszego dzieła muzyki religijnej Johanna Sebastiana Bacha.

Agnieszka Żarska
Muzykolog, chórmistrz, dyrygent, propagatorka sztuki i manager kultury (Instytut Muzykologii KUL-dyplom z wyróżnieniem, studia Zarządzania Kulturą na UJ). Od lat zafascynowana polifonią wokalną oraz muzyką i kulturą dawnych epok. Współzałożycielka Szczawnickiego Chóru Kameralnego, inicjatorka i kierownik  projektów artystycznych zespołu, współpracującego z orkiestrami oraz solistami nurtu HIP (Musica Aeterna Bratislava, Musica Florea, Zespół muzyki XVII i XVII w. Extempore). Pomysłodawczyni i dyrektor artystyczny „Barokowych Eksploracji”.
Założycielka i kierownik artystyczny międzynarodowego Baroque Collegium 1685.

W ramach Barokowych Eksploracji pozyskuje środki finansowe i organizuje koncerty oratoryjno-kantatowe, recitale wirtuozowskie,  polskie premiery barokowych oper: „Armida” Giuseppe Scarlattiego, opera koronacyjna „Costanza e fortezza”J.J.Fuxa.
 
Jako dyrygent  zrealizowała następujące dzieła
Johann Sebastian Bach, Kantaty :
BWV 29 Wir danken dir Gott
BWV 63 Nun komm der Heiden Heiland
BWV 65 Sie werden aus Saba
BWV 123 Liebster Emmanuel,
BWV 129 Gelobet sei der Herr
BWV 133 Ich freue mich in dir
BWV 194 Hochsterwunschtes Freudenfest
BWV 249 Oster-Oratorium
Samuel Capricornius, Jesus In pace imperat, Magnificat
Georg F.Haendel, Chandos Anthems nr 2, nr 6b, nr 8,
Oratorium „Mesjasz” (wybór),
uwertury: Juda Macabeus, Theodora,
Michael Richard Delalande, Grand motet "Super flumina babilonis",
Claudio Monteverdi, Beatus Vir a 6 (Selva morale e Spirituale),
Cantate Domino, Deus in adiutorium meum intende
Marc Antoine Charpentier, Te Deum (wybór),
Mikołaj Zieleński, Offertoria e Communiones (wybór),
Marcin Mielczewski, Missa o Gloriosa Domina, Benedictio et Claritas
repertuar a cappella od chorału gregoriańskiego do muzyki
współczesnej m.in. motety Felixa Mendelssohna-Bartholdiego,
Antona Brucknera, Maxa Regera,Maurice Durufle,
premierowe wykonania muzyki współczesnej- cykl miniatur a cappella, inspirowanych religijnymi śpiewami szczawnickich górali, napisanych specjalnie dla Szczawnickiego Chóru Kameralnego

Baroque Collegium 1685 to międzynarodowego zespół, koncentrujący się  na udostępnianiu i przybliżaniu muzyki baroku, w szczególności dzieł oratoryjno-kantatowych. Inicjatorką powstania
Collegium oraz dyrektorem artystycznym jest muzykolog, dyrygent i managerkultury- Agnieszka Żarska.

Baroque Collegium 1685  zainaugurowało swoją działalność w kwietniu 2016 roku, prezentując dzieła Jana Sebastiana Bacha: Oratorium Wielkanocne BWV 249 oraz Kantatę Gelobet sei der Herr
BWV 129. Zespół dwukrotnie brał udział w prestiżowym cyklu pn.: Bach 200 UW, organizowanym przez Uniwersytet Warszawski.
 
Trzon zespołu śpiewaczego Baroque Collegium tworzą członkowie Szczawnickiego Chóru Kameralnego, którzy od 10 lat z pasją, zgłębiają i propagują polifonię wokalną różnych epok i stylów oraz współpracują projektowo z wybitnymi śpiewakami i solistami. Szczawnicki Chór Kameralny koncertował na festiwalach w Polsce, na Słowacji i w Czechach (Festiwal Jubilaei Cantus w Nowym Sączu, Festiwal Staromiejski w  Bratysławie, Festiwal Muzyki Dawnej w  Spisskiej Sobocie,  Festiwal Musica Figurata w Zeliv), a także w Krakowie, 
Budapeszcie i Czerwonym Klasztorze. Zespół instrumentalny Baroque Collegium 1685 zrzesza znakomitych polskich i zagranicznych muzyków nurtu HIP (Historically Inspired Performed)
związanych m.in. z  orkiestrą  Musica Florea Marka Stryncla. Artyści ci regularnie koncertują na najważniejszych festiwalach europejskich, w swoim dorobku posiadają liczne nagrania oraz prestiżowe nagrody.

Agnieszka Żarska tak pisze o genialnym kompozytorze:” Bach jest  fenomenem pełnym paradoksów. Muzyka Bacha pisana „na użytek",w ścisłym kanonie barokowego stylu stała się uniwersum. Jego twórczość, skoncentrowana na duchowym wymiarze liturgii luterańskiej dziś przekracza wszelkie granice, stając się bliska dla ludzi wielu ras i religii na całym świecie. Bach inspirował i inspiruje  już od ponad 300 lat!

Ilość  i jakość muzyki, którą  nam pozostawił zdumiewa. Trudno wręcz uwierzyć, że jeden człowiek zdolny był wykreować tak niesamowity muzyczny kosmos. Weźmy pod uwagę chociażby Kantaty, których do dziś zachowało się ponad 200.  Każda z nich  to minimum 20 minut znakomitej muzyki, prezentującej mistrzowski poziom w posługiwaniu się  techniką kompozytorską, szczególnie sztuką fugi. W każdej Kantacie odnajdziemy nieprawdopodobną ilością weny twórczej, tej iskry, która
decyduje o pięknie i kunszcie melodii, pełnej smaku formie i doborze instrumentarium, różnorodności i wyczuciu harmonii. Logika operowania motywami, tematami przenika się z nieograniczoną muzyczną wyobraźnią. Wszystko to zostało podporządkowane muzycznej interpretacji natchnionych słów Biblii, na podstawie których tworzone były teksty kantat.
Zaglądając bezpośrednio w  rękopisy można odkryć naprawdę fascynujące rzeczy. Choćby to, że niejednokrotnie Bach, przepisując partyturyskomponowanej już kantaty, szkicuje pośpiesznie  na samym dole strony melodię arii kolejnego dzieła, tak jakby wychwytywał muzykę przy okazji,
w międzyczasie, prawie mimochodem ...

Bach, pełniąc  funkcje kantora w kościele św. Tomasza w Lipsku, miał za zadanie skomponować nową kantatę na każdą niedzielę roku, aby następnie wykonać dzieło podczas niedzielnego nabożeństwa. Źródła mówią , że bardzo często sam, w blasku świec  przepisywał nuty , chcąc uniknąć błędów i nie zmarnować ani skrawka papieru, który był wówczas bardzo drogi. Następnie przygotowywał  chór, orkiestrę, solistów i tak tydzień w tydzień. Przy czym nie były to jedyne jego
obowiązki. Bach uczył łaciny w szkole, zasiadał w komisji odbierającej nowe instrumenty w kościołach w regionie, lecz przede wszystkim wychowywał  wspólnie z Anną Magdaleną gromadkę dzieci.

Bachowie zamieszkiwali niewielkie mieszkanie służbowe, sąsiadujące bezpośrednio ze szkołą parafialną  i wydaje się, że warunki do tworzenia były delikatnie mówiąc trudne. Codzienne życie ówczesnych ludzi wyglądało zupełnie inaczej niż dziś, kiedy towarzyszy nam komfort i nie musimy
walczyć o niezbędne dla normalnego funkcjonowania kwestie. Ludzie żyjący w XVII i XVIII w.  nieporównywalnie częściej musieli mierzyc się ze śmiercią najbliższych, a szczególnie dzieci.
Bach był sierotą od 9. roku życia, a później jako ojciec sam pochował  kilkoro własnych dzieci.

W jaki sposób w tych okolicznościach udało mu się tworzyć tak wysokiej jakości muzykę pozostanie pewnie tajemnicą. Paradoksalnie jednak, jak pisze John Eliot Gardiner w swojej
najnowszej książce ( John Eliot Gardiner, "Bach: Music in the Castle of Heaven"), te stresujące okoliczności wzmacniały jeszcze  twórczą wenę i mobilizowały lipskiego kantora. W muzyce Bacha odnajdujemy cierpienie i dramat,  ale  też  wiele szczerej
niepohamowanej radości,  często wręcz euforii! Ta muzyka nigdy nie pozbawia nas nadziei. Potrafi uskrzydlić i podnieść na duchu jak żadna inna. Jest to tylko jeden z wielu  powodów, dla którego warto powracać dziś do tych fenomenalnych dzieł.

Agnieszka Żarska