Kino, którego szukasz...

Papusza - Bronisława Wajs - pierwsza romska poetka, żyjąca w latach 1908-1987. Urodziła się w Lublinie, przez wiele lat wędrowała z taborem i właśnie w tym okresie rozwinął się jej talent. Rzec można talent niesłychany i niepospolity wśród Cyganów nie potrafiących czytać ani pisać. Przyszła poetka, jedynie swoją siłą woli i samozaparciem posiadła wspomniane umiejętności, nawet pomimo sprzeciwu otoczenia. Zdolności poetyckie odkrył w niej Jerzy Ficowski- polski pisarz, który był także tłumaczem jej wierszy z języka romskiego na polski. Choć dar jej był niezwykły, kobieta ta miała bardzo ciężkie życie: tu wspomnieć należy małżeństwo do którego została zmuszona, okres II wojny światowej kiedy musiała się ukrywać w lasach wraz z taborem, a także wyobcowanie przez Romów, którzy rolę kobiety pojmowali zupełnie inaczej.

W latach 50 musiała przerwać swoją wędrówkę i zamieszkała najpierw w Żaganiu, następnie w Gorzowie Wielkopolskim, by koniec życia spędzić w Innowrocławiu. Do publikacji wierszy Papuszy doprowadził sam Julian Tuwim, z którym porozumiewał się Ficowski. Z jednej strony dało to wiele radości, lecz z drugiej stało się przyczyną katastrofy - poetka została całkowicie odseparowana ze środowiska romskiego, co przyczyniło się do wystąpienia choroby psychicznej. Historię tej niesamowitej kobiety, można było poznać dzięki kolejnemu już filmowi z cyklu „Kino którego szukasz”. Dla przypomnienia - filmy są pokazywane w pierwszy ruchomy czwartek miesiąca w zakopiańskim kinie „Sokół”, dzięki staraniom pomysłodawczyni owego wydarzenia - Eli Krzemińskiej-Owczarz, współpracującej z kinem Sokół i Jakubem Krajewskim oraz Towarzystwem Gimnastycznym Sokół. Partnerem cyklu jest Wydział Kultury i Popularyzacji Zakopanego. Patronat medialny sprawuje m.in. Serwis Informacyjny Watra.

Widzowie, w filmie „Papusza” w reżyserii Krzysztofa Krauze i Joanny Kos-Krauze, z Jowitą Budnik w roli głównej, oprócz poznania biografii Papuszy, która z pewnością skłania do refleksji, mogli też ujrzeć piękne krajobrazy i rozkoszować się muzyką Jana Kantego Pawluśkiewicza, inspirowaną tradycyjnymi brzmieniami cygańskimi.

Zainteresowanie filmem było bardzo duże o czym świadczyła długa kolejka do kasy tuż przed projekcją oraz dostawiane miejsc w kinie. Po filmie dało się słyszeć brawa. Znak to - o zapotrzebowaniu na filmy ambitne, ciekawe i te, dzięki którym można dowiedzieć się więcej o ludziach, którzy żyli, tworzyli i zmieniali coś dzięki swojemu spojrzeniu na świat. Na koniec prezentujemy jeden z wierszy Papuszy

WODA, KTÓRA WĘDRUJE
(Pani, so tradeł)

Już dawno przeminęła pora
Cyganów, którzy wędrowali.
A ja ich widzę:
są bystrzy jak woda
mocna, przejrzysta,
kiedy przepływa.

I domyślić się można,
że przemówić pragnie.

Biedna, nie zna żadnej mowy,
żeby nią gadać, żeby śpiewać.
Coraz to pluśnie tylko srebrnie,
zaszemrze jak serce
woda mówiąca.

Tylko koń, co na trawie się pasie
niedaleko stajni
słucha jej i szum rozumie.
Ale ona nie ogląda się za nim,
umyka, odpływa dalej,
by oczy nie mogły dojrzeć
rzeki, która wędruje.

1970