Otwarcie "Atmy"

10 maja zostało uroczyście otwarte Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma“, które stanowi Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie. Kapitalny remont został przeprowadzonym dzięki polsko-słowackiemu partnerskiemu projektowi „Muzyka pod Tatrami”. Jego koszt to ok. 700 tys. euro, z czego 85% dofinansowane zostało przez Unię Europejską. Muzeum odpowiada teraz współczesnym standardom. Oprócz odnowionych wnętrz i cennych pamiątek zobaczyć można w nim także filmy i multimedialne prezentacje, które przybliżają osobę i twórczość wielkiego polskiego kompozytora.

W otwarciu wzięła udział Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Monika Smoleń, Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie Zofia Gołubiew, przedstawiciele zakopiańskich władz, delegacja z Kirowogradu oraz z Muzeum Orawskiego w Dolnym Kubinie, a także projektanci i osoby zaangażowane w realizację remontu Atmy. Uroczystość uświetnił koncert pieśni i utworów fortepianowych Karola Szymanowskiego w wykonaniu Urszuli Kryger i Marioli Cieniawy. Zagrała także góralska kapela „Zakopiany”. 

- Remont jest ważny, ale jest tylko wypełnieniem naszego zadania, najważniejsze jest by teraz ten budynek zaczął żyć. Bardzo nam zależy, by duch Szymanowskiego znów tu zamieszkał – mówiła podczas konferencji prasowej Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie Zofia Gołubiew.

- Atma to wyjątkowe miejsce. Nie jest to sala koncertowa, ale to co najistotniejsze mieści się w tej małej przestrzeni. Mamy tu kwintesencję Szymanowskiego, który tu odnalazł siebie. W 1936 r. pisał „Tak lubię tę chałupę…”. Będziemy więc współpracować z całym środowiskiem i z władzami Zakopanego, by wypromować wizerunek Atmy i by ludzie specjalnie przyjeżdżali tu dla Szymanowskiego. Chcemy, by tutaj kultura wysoka wychodziła z zamkniętego kręgu, chcemy rozbudzać apetyt na słuchanie muzyki Szymanowskiego – deklarowała Małgorzata Janicka-Słysz, Kurator ds. Programowych „Atmy”.

„Atma” po remoncie ma rozszerzyć swoją działalność – ma pełnić funkcję muzeum biograficznego, udostępniać swoje zbiory, ale także stać się centrum muzyki i dokumentacji życia i twórczości Szymanowskiego, realizować projekty badawcze, przygotowywać rozbudowaną ofertę edukacyjną z lekcjami muzealnymi, konkursami, angażować młodzież, organizować koncerty, a także stać się swoistą „akademią humanistyki”, przygotowując spotkania z twórcami kultury, wieczory poezji, wykłady popularnonaukowe. Będą tu także nagrywane płyty.  

W marcu 2011 roku Muzeum Narodowe w Krakowie wraz z Muzeum Orawskim w Dolnym Kubinie zainaugurowało partnerski projekt „Muzyka pod Tatrami”, współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007-2013.

Zabytkowy budynek w stylu zakopiańskim z XIX wieku od dawna już wymagał gruntownego remontu i  modernizacji. Niezbędne prace remontowe, pozwalające na stworzenie tam muzeum odpowiadającego współczesnym standardom, były prowadzone bez naruszenia zabytkowej substancji, z zachowaniem specyficznego klimatu góralskiej willi, w której  w latach 30. XX wieku mieszkał i tworzył Karol Szymanowski, wielki polski kompozytor światowej klasy. To właśnie tu, w 1976 roku, powstało jedyne na świecie muzeum biograficzne artysty. Nowoczesna aranżacja – z wykorzystaniem multimediów – w atrakcyjny sposób przedstawi osobę i twórczość kompozytora, czasy, w których żył, i historię „Atmy”. Zwiedzający Muzeum będą mogli również obejrzeć filmy biograficzne i muzyczne oraz przejrzeć albumy fotograficzne ukazujące zdjęcia rodzinne, zakopiańskie i muzyczne. Został także zrekonstruowany ogród tak, by przypominał ten z czasów Karola Szymanowskiego.

Muzeum Karola Szymanowskiego, zakopiański Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, mieści się w willi „Atma” zbudowanej około 1890 roku w stylu zakopiańskim przez Józefa Kasprusia-Stocha. Sam Szymanowski zamieszkał w „Atmie” w październiku 1930 roku. Niewątpliwie było to miejsce emanujące szczególną atmosferą, o czym świadczyć może nazwa nadana willi przez zamieszkujących ją letników, a oznaczająca właściwy bogom absolutny spokój duszy. W czasie sześcioletniego pobytu w tym miejscu Szymanowski stworzył wiele kompozycji: m.in. fragmenty baletu Harnasie, dwanaście Pieśni kurpiowskich na głos i fortepian do słów ludowych, op. 58, IV Symfonię koncertującą na fortepian i orkiestrę, op. 60, II Koncert skrzypcowy, op. 61. Późną jesienią 1935 roku kompozytor na zawsze opuścił „Atmę”. Zmarł 29 marca 1937 w szwajcarskiej Lozannie, a 7 kwietnia jego ciało spoczęło w Krypcie Zasłużonych w krakowskim kościele pod wezwaniem Św. Stanisława na Skałce. 30 lat później, w 1967 roku, Zdzisław Sierpiński wystąpił z inicjatywą stworzenia w „Atmie” muzeum Szymanowskiego, a Jerzy Waldorff utworzył społeczny komitet działający na rzecz wykupienia i wyremontowania „Atmy”. Ich starania zostały uwieńczone sukcesem w 1972 roku – wykupieniem willi, w której cztery lata później otworzono Muzeum Karola Szymanowskiego, będące Oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie.

Prezentowana w „Atmie” wystawa ukazuje biografię artystyczną kompozytora, jego związki z Zakopanem oraz z ludźmi sztuki dwudziestolecia międzywojennego. Willa w okresie pobytu w niej Szymanowskiego była bowiem miejscem wielu spotkań towarzyskich – przyjeżdżali tu zarówno przyjaciele artysty (Artur Rubinstein, Paweł Kochański, Zygmunt  Mycielski, Sergiusz Lifar), jak i jego rodzina (m.in. kuzyn Jarosław Iwaszkiewicz). Ten ostatni utrwalił sylwetkę muzyka, pod pseudonimem Edgar Szyller, w swej powieści Sława i chwała, ukazującej burzliwe czasy II Rzeczypospolitej, zaś znane opowiadanie Iwaszkiewicza Brzezina zostało w znacznej części napisane w czasie, gdy autor mieszkał w „Atmie”. Liczne pamiątki po artyście – ordery, odznaczenia, dokumenty, fotografie, portrety muzyka, listy i nuty – doskonale wprowadzają w klimat czasu pobytu tutaj i pracy twórczej Szymanowskiego. Większość eksponatów pochodzi z daru siostrzenicy artysty, Krystyny Dąbrowskiej. Wśród dzieł malarskich z epoki na szczególną uwagę zasługują trzy portrety Szymanowskiego autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza, z którym kompozytor był zaprzyjaźniony. Pokłosiem znajomości były również literackie portrety muzyka w powieściach Witkacego oraz dedykowanie mu sztuki: Nowe Wyzwolenie. Z kolei kompozytor zadedykował Witkiewiczowi swoją I Sonatę fortepianową. W Muzeum prezentowane są również pamiątki związane bezpośrednio z utworami kompozytora, m.in. z baletem Harnasie.