Promocja książki „Zapomniane kresy” Jerzego M. Roszkowskiego

22 czerwca w Muzeum Stylu Zakopiańskiego w willi Koliba odbyła się promocja książki Jerzego M. Roszkowskiego „Zapomniane Kresy. Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895-1925” zorganizowana przez Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego oraz Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Targu.

Książka Jerzego M. Roszkowskiego „Zapomniane Kresy” poświęcona jest zagadnieniom północnego i środkowego Spisza, Górnej Orawy oraz północnej części ziemi czadeckiej. Tereny te były miejscem, gdzie na przełomie XIX i XX w. krzyżowały się zarówno państwowe interesy Węgier, jak też narodowe Słowaków i Polaków. Polityka węgierska, chociaż restrykcyjna także wobec Słowaków, stwarzała im jednak możliwości kształtowania wśród polskiej ludności poczucia więzi etnicznej ze Słowakami. Na zjawisko to zareagowali galicyjscy działacze (przede wszystkim z Zakopanego i Nowego Targu), rozpoczynając w 1895 r. akcję „budzenia” polskiej świadomości narodowej wśród spiskich, orawskich i czadeckich górali. Po I wojnie światowej kwestia Spisza, Orawy i Czadeckiego stała się problemem spornym między Polską a Czechosłowacją. Decyzją Konferencji Pokojowej w Paryżu, na części spornych terenów miał się odbyć plebiscyt, który jednak nie doszedł do skutku. Ostatecznie w wyniku arbitralnej decyzji Konferencji Ambasadorów (28 lipca 1920 r.) Polska uzyskała północne skrawki Spisza i Orawy, z których utworzono osobny powiat, istniejący w latach 1920-1925. Jego tereny zostały następnie włączone do powiatu nowotarskiego. 

Książka została wydana przez nowotarski Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w ramach serii wydawniczej „Podhalańskie Monografie Historyczne”. Publikacja została dofinansowana ze środków Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. 

Dr J. M. Roszkowski należy do grona osób, specjalizujących się w problematyce Spisza, Orawy, Czadeckiego i Podhala. Jego dotychczasowy dorobek z tego zakresu jest dosyć spory, zwłaszcza w czasopismach regionalnych. Zagadnienie, którego się podjął w tej książce, jest oryginalne i znaczące dla poznania różnorodnych działań prowadzonych przez Polaków na tzw. „Zapomnianych Kresach” w latach 1895-1925.

dr hab. Ewa Orlof
prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego 

Praca dr. Roszkowskiego jest bardzo udaną próbą połączenia mikrohistorii z zagadnieniami „wielkiej polityki”. Skrupulatne wykorzystanie źródeł daje czytelnikowi pogląd na sytuację społeczną i polityczną opisywanych terenów. […] Autor rozprawy rozpoczyna swe rozważania od końca XIX wieku (w 1895 r.), a zakończył je w 1925 r., kiedy sprawa przynależności Kresów Południowych została ostatecznie zamknięta, w aspekcie międzynarodowym, jak również poprzez regulacje administracyjne w odrodzonym państwie polskim.

dr hab. Andrzej Essen
prof. Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie