Wieczornica Grunwaldzka - 19 sierpnia 2011

Wojciech Brzega jest autorem projektu Pomnika Grunwaldzkiego w Zakopanem. Z okazji 500-lecia bitwy pod Grunwaldem 15 lipca 1910r. odsłonięto Pomnik Grunwaldzki w Krakowie, którego fundatorem był pianista i kompozytor Ignacy Paderewski. Na tej uroczystości była liczna delegacja górali tatrzańskich. W tym samym roku inicjatywę budowy pomnika w Zakopanem wysunął prezes Związku Górali – Franciszek Pawlica.

Artysta-rzeźbiarz wykonał projekt bezinteresownie. Natomiast materiał na pomnik darował Władysław hrabia Zamoyski, a koszty budowy pokryła gmina, Związek Górali i indywidualni obywatele Zakopanego. Obelisk pomnika wykuty jest z tatrzańskiego granitu, a figury odlane są z brązu. Roboty kamieniarskie wykonali Jan Stopka-Czajka z synem Józefem, figury odlała krakowska firma Franciszka Kopaczyńskiego.

W podniosłym nastroju wróciła drużyna górali zakopiańskich z obchodu wiekopomnego zwycięstwa grunwaldzkiego, który w dniu 15 lipca ubiegłego roku skupił tysiączne rzesze rodaków ze wszystkich dzielnic ojczyzny u stóp pomnika, ofiarowanego Krakowowi i calemu Narodowi przez Ignacego Paderewskiego. Nic też dziwnego, że myśl rzucona na najbliższem posiedzeniu Wydziału Towarzystwa „Związek górali” przez jego prezesa Franciszka Pawlicę, aby i Zakopane, ta letnia stolica Polski, postawiło choćby skromny pomnik dla Króla-Bohatera, z zapałem została przyjęta.

Rodak nasz, Zakopianin, artysta rzeźbiarz Wojciech Brzega zaofiarował niebawem projekt na pomnik, utworzony zaś dla przeprowadzenia dzieła Komitet zatroszczył się o zebranie potrzebnych funduszów zapraszając do współdziałania miejscowe instytucje i stowarzyszenia.

Niemałą trudność w wyborze miejsca pod pomnik, spowodowaną brakiem publicznych placów w Zakopanem, usunęła gmina oddając miejsce odpowiednie na rynku targowym.

Wykonanie modeli na pomnik podjął jego projektodawca Wojciech Brzega, odlewy figur z bronzu powierzono firmie Franc. Kopaczyńskiego w Krakowie, roboty kamieniarskie miejscowym góralom Janowi Stopce Czajce i jego synowi Józefowi. Usiłowania Komitetu prócz podpisanych członków Wydziału Związku górali wspierali bądź radą bądź czynną pomocą miejscowy proboszcz oraz profesorowie Zawodowej szkoły przemysłu drzewnego Stanisław Rasiński, Winc. Regiec, Wład. Skoczylas i Stan. Wojcik.

Przedsięwzięciu Bóg snać pobłogosławił, cokół pod pomnik gotowy, akt zaś poswiecenia kamienia węgielnego dziś dokonany, oby zjednał pomoc Bożą do szczęśliwego dokończenia dzieła.

Inicjatorom tegoż i współpracownikom ta myśl przyświecała, aby rodacy krzepiąc tu zdrowie swoje umacniali zarazem ducha, aby patrząc na pomnik sławiący walne zwycięstwo polskiego oręża utwierdzali się w walce o prawa narodowe nadzieją, że przy zgodnej pracy dla Ojczyzny i wieczności dla ideałów przodków, zagrają jeszcze surmy wielką pieśń wyzwolenia matki naszej Polski, teraz szponami przemocy boleśnie szarpanej …

(cytat z aktu wmurowania kamienia węgielnego 23 lipca 1911r.)

Pomnik Grunwaldzki (nazywany również pomnikiem króla Władysława Jagiełły) został odsłonięty 20 sierpnia 1911 r. na Zakopiańskim Rynku (dziś Plac Niepodległości). Na obelisku widnieje napis „Pogromcy Krzyżaków lud góralski 1410 – 1910”. W okresie międzywojennym pod pomnikiem odbywały się liczne uroczystości patriotyczne. W 1925 r. u jego podstawy umieszczono (z anonimowego daru) tablicę, upamiętniającą Nieznanego Żołnierza. W 1941 r. Niemcy nakazali rozebrać i zniszczyć pomnik. Dzięki Stanisławowi Kwaśnemu, który podczas rozbiórki ukrył elementy pomnika i grupie zakopiańczyków, która przechowała dokumenty fundacyjne pomnika, przetrwał on czas okupacji. Pomnik po II wojnie został odbudowany 29 czerwca 1948r., lecz ustawiono go w Parku Miejskim (dziś Park Dzieci i Młodzieży im. J. Piłsudskiego), ponieważ na dawnym rynku bezpośrednio po wojnie został postawiony pomnik żołnierzy radzieckich tzw. Pomnik Wdzięczności. W najbliższym czasie, w ramach rewitalizacji parku i placu, pomnik ma wrócić na dawne miejsce.

Artysta Władysław Skoczylas w artykule (ukazał się w lipcu 1911r. w czasopismach Krakowa, Warszawy i Lwowa) pisał:

W niedzielę dnia 23.b.m. odbędzie się w Zakopanem uroczystość poświęcenia Kamienia węgielnego pod pomnik grunwaldzki. Uroczystość ta będzie nie tylko dalszym ciągiem wiekopomnego obchodu grunwaldzkiego ubiegłego roku, ale posiada jeszcze pewne specjalne znaczenie dla samego Podhala.

Podhale w stosunku do innych części Polski odznaczało się pewną odrębnością, która znalazła swój wyraz nie tylko zewnętrznych, ale i najbardziej wewnętrznych cechach góralskiego ludu. (…) Lud góralski służył w potrzebach Rzeczypospolitej od kilku wieków i do tej pory skrzętnie przechowuje nadania królów polskich, które krwią i wszelaką ofiarą zdobywał.

(…) Wzniesienie pomnika grunwaldzkiego przez górali w Zakopanem jest świadectwem łączności tego ludu z tradycjami Rzeczypospolitej. Myśl wzniesienia pomnika podjęta we wrześniu ubiegłego roku przez towarzystwo „Związek górali” dzięki skrzętnej pomocy prezesa towarzystwa i komitetu budowy pomnika p. Fr. Pawlicy zostanie zrealizowana niebawem. Pomnik wykuty z tatrzańskiego granitu, figury odlane z brązu podług bezinteresownie wykonanego modelu artysty rzeźbiarza Wojciecha Brzegi. Trudno dziś przed złożeniem całości i odsłonięciem przesądzać jego artystyczną wartość, ale imię artysty daje pewną gwarancję, że wcielenie w formę pomnika ukochanej przez siebie idei będzie zgodne z jej istotną wartością.  

Wspominkowa „Wieczornica Grunwaldzka” odbędzie się w dniu 19 sierpnia o godz. 19.00 przy Pomniku Grunwaldzkim w parku Dzieci i Młodzieży im. J. Piłsudskiego.