Prezydent RP wśród Podhalan

Dobiegły końca trwające od lipca obchody 105 rocznicy powstania Związku Górali przekształconego 90 lat temu w Związek Podhalan. Końcowe uroczystości odbyły się 7 – 8 listopada w Nowym Targu jako ostatni etap Nadzwyczajnego Zjazdu Podhalan. Największym wydarzeniem tego jubileuszowego maratonu był udział w ostatnim dniu zjazdu prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego. Jako głowa państwa przebywał w Nowym Targu po raz pierwszy. Poprzednim prezydentem, który oficjalnie gościł w Nowym Targu był Ignacy Mościcki.

Główne uroczystości zjazdu poprzedziła odbywająca się w nowotarskim MOK w sobotę 7 listopada Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Górale w walce o niepodległość Polski”. Wygłoszono na niej 15 referatów omawiających zagadnienia związane z obroną ojczyzny od konfederacji barskiej po powołanie komitetów obywatelskich w r. 1989. Autorami wystąpień byli: dr Piotr Sadowski (PTH Nowy Targ), mgr Bronisław Chowaniec-Lejczyk (PTH Nowy Targ), dr Stanisława Trebunia Staszel (UJ Kraków), dr hab. Waldemar Podkański (Uniwersytet Szczeciński), prof. Karol Olejnik (UAM Poznań), dr Anna Mlekodaj (PPWSZ Nowy Targ), mgr Jacek Magdoń (Uniwersytet Rzeszowski), dr Jerzy Roszkowski (Muzeum Tatrzańskie, Zakopane), prof. Tadeusz Trajdos (IH PAN Warszawa), mgr Julian Kowalczyk (Zw. Podhalan), mgr Robert Kowalski (PTH Nowy Targ), mgr Dawid Golik (IPN Kraków, PTH Nowy Targ), mgr Marek Skawiński (PTH Nowy Targ), mgr Władysław Motyka (Zw. Podhalan), mgr Władysław Skalski (Nowy Targ.

Podczas konferencji dokonano otwarcia wystawy „Ludność Podhala w świetle badań rasowych w czasie II wojny światowej” przygotowanej przez Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ we współpracy z Archiwum UJ. Patronat nad konferencją i wystawą objęli euro deputowani Paweł Kowal i posłowie na Sejm RP Anna Paluch oraz Andrzej Gut-Mostowy. W przerwach czas umilał zespół regionalny „Krzesani” ze Spytkowic.

Ze względu na złe warunki atmosferyczne prezydencki samolot nie mógł wylądować następnego dnia, jak planowano, na krakowskim lotnisku Balice. Przyjęło go lotnisko w Pyrzycach k. Katowic. Spowodowało to ponad dwugodzinne spóźnienie Lecha Kaczyńskiego do Nowego Targu. Prezydent zatem nie wziął udziału w uroczystej mszy świętej jubileuszowej odprawionej w kościele p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w intencji Ojczyzny i Związku Podhalan. Celebrował ją w asyście licznych kapelanów ZP biskup tarnowski ks. Wiktor Skworc. Msza miała bogatą oprawę góralską – przed wejściem do kościoła grała muzyka zespołu Watra z Czarnego Dunajca, główną nawę świątyni wypełnił szpaler 50 pocztów sztandarowych ZP i innych, fragmenty z Pisma Świętego czytano z Biblii po góralsku, na chórze śpiewał chór „Echo Gorczańskie” z Nowego Targu. Tego dnia w kościele katolickim obchodzony był Dzień Solidarności z Kościołem Prześladowanym. Stąd w kazaniu ks. biskupa Wiktora Skworca znalazła się krytyka decyzji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu odmawiającego prawa wieszania krzyży w szkołach we Włoszech. Wcześniej ks. biskup mówił o roli krzyża na Giewoncie w dziejach dwudziestowiecznej Polski jako symbolu jednoczącego naród wokół wartości chrześcijańskich i niepodległości oraz wolności. Apelował, by wierni nie milczeli wobec prześladowań kościoła i Krzyża (n.p. w Indiach, Sudanie i Wietnamie). „Wiele zależy od naszego wspólnego działania” – dodał.

Wśród darów ofiarowanych kościołowi p.w. NSPJ w Nowym Targu znalazł się pozłacany kielich do rozdawania hostii podczas komunii św. W imieniu nieobecnego prezydenta wręczyli go minister Andrzej Duda i doradca Jacek Sasin.

Następnie zebrani w kościele delegaci i goście nadzwyczajnego zjazdu ZP przeszli na nowotarski Rynek, gdzie oczekiwanie na przyjazd Lecha Kaczyńskiego umilał zespół regionalny „Watra” w najdłuższym programie, jaki dotąd wykonywał. Prezydenta, kiedy już się pojawił witali burmistrz Nowego Targu Marek Fryźlewicz i prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan Maciej Motor-Grelok. Przywitali się z nim również m.in. ks. biskup Wiktor Skworc, ks. prałat Tadeusz Juchas, ks. prałat Władysław Zązel, parlamentarzyści Tadeusz Skorupa, Edward Siarka, Andrzej Gut-Mostowy, Anna Paluch, prof. Stanisław Hodorowicz, nowy wojewoda małopolski Stanisław Kracik, marszałek sejmiku małopolskiego Marek Nawara (po raz pierwszy od pamiętnego wypadku), starosta nowotarski Krzysztof Faber i tatrzański Andrzej Gąsienica-Makowski oraz burmistrzowie podhalańskich miast i wójtowie gmin, m.in. Ewa Przybyło z Rabki-Zdroju. Podczas krótkiej rozmowy z prezydentem prosiła go o przekazanie pozdrowień i życzeń dla małżonki, która w Rabce spędziła szkolne lata.

Lech Kaczyński w swoim wystąpieniu, którego wysłuchało również ok. 500 nowotarżan, mówił głównie o potrzebie kształtowania tożsamości narodowej i regionalnej, czego Górale polscy są najlepszym przykładem, ale zaznaczył też, że przynależność do Unii Europejskiej ludziom świadomym tych wartości nie szkodzi, wręcz przeciwnie jest dla kraju i społeczeństwa korzystna.

Kolejna część zjazdu odbyła się w sali widowiskowej MOK, gdzie prezes Zarządu Głównego ZP Maciej Motor-Grelok przypomniał dzieje ruchu góralskiego i przedstawił jego obecny stan (7 tys. członków w 76 oddziałach obejmujących 12 subregionów góralszczyzny, 46 zespołów regionalnych kultywujących muzyczną tradycję etniczną). Wręczono także liczne odznaczenia. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski z rąk prezydenta Kaczyńskiego otrzymał ks. prałat Tadeusz Juchas, proboszcz parafii w Ludźmierzu i kustosz Sanktuarium Gaździny Podhala. Wcześniej wnioskowana przez ZG ZP brązowe Krzyże zasługi otrzymali Bartłomiej Koszarek i Stanisława Wilczek. Tytuł Honorowego Prezesa ZG Związku Podhalan przyznano Janowi Hamerskiemu, a dyplomy honorowych członków ZP wręczono Andrzejowi Gąsienicy-Makowskiemu, Stanisławowi Budzyńskiemu, Antoniemu Rapaczowi (z Rabki-Zdroju), ks. Józefowi Słowikowi, Józefowi Czerneckiemu i Stanisławie Wiercioch. 9 osób otrzymało tytuły zasłużonych członków Związku Podhalan a 32 osoby i zespoły tytuły zasłużonych dla Kultury Góralskiej.

Podczas czterogodzinnego pobytu w Nowym Targu prezydent Lech Kaczyński złożył także kwiaty pod pomnikiem Władysława Orkana i tablicą pamiątkową Jana Pawła II, wziął udział w otwarciu świeżo odremontowanego ratusza, obejrzał wystawę n.t. hitlerowskich badań antropologicznych w MOK. Zdołał także na krótko pojechać do Ludźmierza, gdzie złożył wieńce u stóp pomnika papieża – Polaka i przez chwilę modlił się przed słynną z cudów figurą Matki Boskiej.

Po kolacji w gronie delegatów i gości zjazdu odjechał do Nowego Sącza, gdzie na następny dzień zaplanowano uroczystość nadaniu tytułu honorowego obywatela tego miasta.

Tymczasem delegaci obejrzeli w Sali MOK przedstawienie góralskiej folk-opery „Naski świat” przygotowanej przez działający pod patronatem Związku Podhalan zespół „Regle” z Poronina. Jej libretto napisał Franciszek Łojas-Kośla, muzykę opracował (znane motywy góralskie) Dawid Czernik a wyreżyserowali Stanisława Trebunia-Staszel i Maciej Czernik. Ta „opera pastorale” (pastusza) opowiada o rozłące zakochanych (ona została tu, on pojechał za Wielką Wodę zarabiać dolary), która dobrze się kończy. Jest w niej mnóstwo wstawek etnograficznych przypominających dawne góralskie zwyki. Wszystkie arie są od dziesiątków lat dobrze znane, boć to góralska klasyczna muzyka. Poziom wykonania, jak na amatorów, bardzo wysoki. Śmiało rzec można, że przygotowanie i wystawienie opery „Naski Świat” to największe wydarzenie roku 2009 w dziedzinie kultury góralskiej.