Naczynie z wizerunkiem małpki i tłok pieczętny Wydżgi z Tęgoborza, czyli słów kilka o zabytkach z zamku Czorsztyn

Archeologia jest ważną dziedziną nauki, dzięki której możemy się dowiedzieć jak kiedyś wyglądało życie codzienne ludzi. Najprościej można ją zdefiniować jako naukę, która szuka „w gruncie rzeczy”. To lakoniczne i kolokwialne stwierdzenie dosłownie i w przenośni oddaje sens działania archeologii. Badania wykopaliskowe prowadzone na wielu stanowiskach dostarczają licznych i cennych zabytków, które podzielić można na kilka rodzajów, w zależności od typu przedmiotu, surowca z jakiego został wykonany, chronologii czy masowości występowania. Najbardziej ogólny podział dotyczy zabytków masowych oraz wydzielonych. Do tych pierwszych zaliczymy licznie odkrywane fragmenty naczyń ceramicznych, kafli piecowych, szkła czy kości zwierzęcych. Druga kategoria to przedmioty szczególnie cenne, pojedyncze, których interpretacja pozwala na pozyskanie wielu ważnych informacji, chociażby odnośnie chronologii. Są to na przykład monety czy biżuteria.

Przedmioty tego typu odkryto również w czasie wieloletnich prac badawczych na zamku w Czorsztynie. Średniowieczna warownia zlokalizowana jest na lewym brzegu Dunajca, na wyniosłym wzgórzu o wysokości 588 m npm. Jej początki sięgają końca XIII wieku, kiedy to z inicjatywy starosądeckich klarysek wzniesiono pierwsze drewniano-ziemne założenie. W następnych wiekach zamek ulegał stopniowej modernizacji. Pełnił funkcje placówki militarnej strzegącej pogranicza polsko-węgierskiego i siedziby starosty aż do XVIII wieku, kiedy to spłonął w pożarze. Prowadzone od lat 50. XX wieku badania archeologiczne w znacznym stopniu przyczyniły się do poznania historii tego obiektu. Wśród pozyskanego materiału wyróżnić można kilka ciekawych zabytków, które zasługują na szczególną uwagę. Są to na przykład: niezwykle cenny, brązowy tłok pieczętny starosty czorsztyńskiego Wydżgi z Tęgoborza, umożliwiający datowanie przebudowy zamku górnego czy niewielka szklanka z przedstawieniem wznoszącej toast małpy. Należała ona zapewne do zastawy stołowej jednego z właścicieli zamku. Celem wystąpienia będzie zatem przybliżenie historii tych ciekawych zabytków archeologicznych.  

* * *

Mgr Paweł Kocańda. Absolwent archeologii i muzeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Obecnie przygotowuje w Instytucie Archeologii UR rozprawę doktorską na temat budownictwa obronnego w XIII i XIV wieku. Jego zainteresowania badawcze obejmują średniowieczne i nowożytne budownictwo obronne oraz kulturę materialną czasów średniowiecza. Ponadto interesuje się architekturą sakralną oraz osadnictwem na terenie Sądecczyzny i Podhala. Uczestniczył w wielu ekspedycjach badawczych w Polsce (Kowalewo Pomorskie, Rzeszów, Sanok) i Europie (Bułgaria, Czechy, Ukraina). Redaktor Naczelny periodyku Młoda Muzeologia oraz członek Polskiego Towarzystwa Historycznego, oddz. w Nowym Targu, a także Zespołu ds. Rewaloryzacji Miasta Biecza. Obecnie pełni funkcję zastępcy Przewodniczącego Rady Doktorantów Uniwersytetu Rzeszowskiego.

* * *

Tytułowa „Klio” muza historyków, patronuje spotkaniom i debatom poświęconym historii, kulturze i tradycji miasta oraz regionu. Jak zapewniają organizatorzy nie zabraknie również prelekcji poruszających problematykę ogólnopolską z zakresu archeologii, historii sztuki, historii wojskowości, etnografii czy etnologii. Na wykłady do Nowego Targu zostali zaproszeni pracownicy naukowi wyższych uczelni, z którymi PTH od szeregu lat współpracuje, ale również pracownicy instytucji kultury w tym placówek muzealnych. Wykładom towarzyszą prezentacje multimedialne oraz otwarte debaty prelegentów z uczestnikami spotkań. Prelekcje w ratuszu nawiązują do orgaznizowanych w latach ubiegłych zarówno przez PTH jak i Muzeum cyklów spotkań mieszkańców miasta i regionu z badaczami przeszłości.