Relacje polsko-słowackie i świętowanie odzyskania niepodległości

Aktywność pracowników Muzeum Podhalańskiego w Nowym Targu, podobanie jak w innych palcówkach tego typu, nie ogranicza się tylko do organizacji wystaw czasowych, lekcji i warsztatów edukacyjnych czy też opracowywania i porządkowania zbiorów muzealnych czy archiwalnych, ale również obejmuje działalność naukowo-badawczą. Przejawem tej ostatniej jest m.in. publikacja tekstów naukowych i popularno-naukowych, czy też udział w konferencjach naukowych. W ostatnim czasie Robert Kowalski kierownik nowotarskiej placówki muzealnej, uczestniczył w dwóch niezwykle ważnych sesjach naukowych, jakie odbyły się w Krakowie.

W środę 16 maja 2018 r.  w Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie miała miejsce  Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Polska w oczach sąsiadów, sąsiedzi w oczach Polaków. Stosunki polsko-słowackie”. Celem konferencji była prezentacja relacji polsko-słowackich i słowacko-polskich w przeszłości i obecnie. Podstawę konferencji stanowiła wymiana myśli w ramach trzech bloków tematycznych, obejmujących politykę, kulturę i ekonomię. Pozwoliło to na szerokie spojrzenie na zagadnienie wzajemnych wpływów pomiędzy Polską a Słowacją. Konferencja miała charakter interdyscyplinarny, dlatego uczestniczyli w niej zarówno historycy, politolodzy, socjolodzy, prawnicy, kulturoznawcy i innych badacze podejmujący temat wzajemnych relacji Polski i Słowacji. Reprezentowali oni ośrodki naukowe z Czech, Polski, Słowacji, Węgier i Ukrainy.

Jednym z prelegentów był Robert Kowalski Kierownik Muzeum Podhalańskiego w Nowym Targu od lat prowadzący badania relacji polsko-słowackich i polsko-czeskich, a także od czterech lat inicjator i organizator w Nowym Targu międzynarodowych spotkań badaczy dziejów państw Europy środkowo-wschodniej. Podczas sesji wygłosił referat zatytułowany „Geneza, organizacja oraz zakres planowanych prac polsko-słowackiej komisji delimitacyjnej wiosną i latem 1939 r.” Podstawą opracowania referatu były niepublikowane dotychczas dokumenty z zespołów: Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Sztabu Głównego Wojska Polskiego i Ministerstwa Spraw Wojskowych przechowywane w zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie oraz archiwalia z Instytutu Polskiego i Muzeum im. Generała Władysława Sikorskiego w Londynie.

Kilka dni później 21 i 22 maja 2018 r. na  Uniwersytecie Papieskim  Jana Pawła II w Krakowie odbywała się Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa pt. „Niepodległość. Idee-fakty-perspektywy". Podczas tej sesji Robert Kowalski wygłosił wykład wprowadzający pt. „Obchody święta niepodległości na Podhalu, Spiszu i Orawie w świetle afiszy, druków ulotnych, fotografii oraz doniesień prasowych.”

Już na wstępnie swojego wystąpienia prelegent wspomniał, iż położenie Podhala oraz w szczególności  Spisza i Orawy w strefie przygranicznej z Czechosłowacją, nie pozostawało bez wpływu na sytuację polityczną i nastroje społeczne przez cały okres międzywojenny. Niezakończony spór o przynależność  tych obszarów do Polski, jaki miał miejsce w latach 1918-1924 oraz 1938-39 determinował zarówno władze lokalne jak również działaczy niepodległościowych do prowadzenia działań o charakterze propaństwowym. Jednym z przejawów takiej aktywności było organizowanie na tych obszarach bardzo uroczystych obchodów odzyskania przez Polskę niepodległości i podkreślaniu nienaruszalności granic oraz gwarancji pozostania Spisza i Orawy  w granicach Rzeczypospolitej. Trwałym śladem tych wydarzeń obok tablic i pamiątkowych obelisków, są  afisze i druki ulotne jakie znajdują się w zasobie Muzeum Podhalańskiego im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu.  Dokumenty te z uwagi na swój niezwykle krótki okres funkcjonowania w przestrzeni publicznej stanowią niezwykłą pamiątkę i są bezcennymi dokumentami epoki. Z drugiej strony stanowią niezwykle cenny materiał źródłowy, niezmiernie rzadko wykorzystywany przez badaczy. W kolekcji muzealnej znajdują się afisze, plakaty oraz zaproszenia na uroczystości zawierające nie tylko ich program ale również w wielu przypadkach teksty propagandowe. Informację zawarte na drukach w połączeniu z zachowanymi archiwalnymi fotografiami oraz artykułami publikowanymi na łamach „Gazety Podhalańskiej” i „Gazety Podhala”, pozwalają na rekonstrukcje przebiegu obchodów odzyskania niepodległości  na tych obszarach, ale także  zapoznać się nastrojami jakie towarzyszyły społeczeństwu, licznie biorącemu udział w tych wydarzeniach.

Zdjęcia archiwum Muzeum Podhalańskiego