„Pierwsi Niepodlegli”

Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu przystąpiło w charakterze partnera do  makroregionalnego projektu badawczo - edukacyjno - filmowego „Pierwsi Niepodlegli”. Nowotarska placówka będzie jednocześnie jego lokalnym koordynatorem. Program, który realizowany będzie w latach 2017-2018, ma przede wszystkim na celu przywrócenie społecznej pamięci o serii niesłusznie dziś zapomnianych, zwycięskich zrywów niepodległościowych jakie dokonały się w ówczesnej Galicji i na Śląsku Cieszyńskim. Dzięki zaangażowaniu działaczy społecznych, wojskowych i urzędników, polskie instytucje przejęły tutaj pełną władzę z rąk zaborców jako pierwsze w całym kraju, kilkanaście dni wcześniej niż w Warszawie. To właśnie historyczna Małopolska (wraz z ciążącym ku niej  Podbeskidziem) była bowiem pierwszym realnie niepodległym regionem w odradzającej się, po okresie zaborów, Rzeczpospolitej. Obok Cieszyna, Krakowa, Nowego Sącza, Rzeszowa, Tarnowa, Wadowic i Zakopanego, także Nowy Targ wywalczył samodzielnie niepodległość. Miało to miejsce w nocy z 31 października na 1 listopada 1918 r.

Dziś te wydarzenia oraz jego uczestnicy są zupełnie zapomniani i dlatego w przededniu zbliżającej się  rocznicy odzyskania niepodległości chcemy ich sylwetki przybliżyć.

Pomysłodawcami i inicjatorami dwuletniego  projektu  „Pierwsi Niepodlegli”  są organizatorzy Festiwalu Niepodległości  oraz Społeczny Komitet Obchodów Stulecia Odzyskania Niepodległości (SKOSON). Upoważnionym przez inicjatorów administratorem i oficjalnym wykonawcą jest natomiast Fundacja Wspierania Więzi Lokalnych w Tarnowie. Głównym konsultantem historycznym projektu jest prof. dr hab. Andrzej Chwalba.

Na program składać się będą cztery duże zdania o charakterze naukowym i edukacyjnym. Zorganizowany zostanie cykl sesji i spotkań naukowo-badawczych z udziałem lokalnych historyków  badających wydarzenia roku 1918 w dziejach małych ojczyzn oraz wydanie pionierskiej publikacji będącej podsumowaniem dotychczasowych badań naukowych.
Drugim zadaniem będzie wytypowanie i przypomnienie stu wybranych postaci czynnie zaangażowanych w przewroty niepodległościowe dokonane w październiku roku 1918. Przeprowadzona zostanie kampania społeczna pod wspólnym szyldem „Pierwsi Niepodlegli”.  Przygotowane zostaną plakaty, karty pocztowe oraz spoty audiowizualne, w których wykorzystane zostaną wizerunki przypominanych postaci wraz z ich krótkimi biogramami.

Kolejną  zaplanowaną inicjatywą będzie organizacja okolicznościowej akcji zbioru pamiątek, wspomnień, listów, dokumentów, zdjęć, pocztówek, wydawnictw etc. dotyczących epoki, głównie okresu odzyskiwania niepodległości przed stu laty. 

Ostatnim, podsumowującym cały projekt przedsięwzięciem będzie realizacja pełnometrażowego, z elementami fabularyzacji, filmu dokumentalnego (ok. 60 minut) z przeznaczeniem do emisji m.in. w ogólnopolskiej telewizji i jako materiał edukacyjny. Jego premiery odbędą się w ośrodkach uczestniczących w przedsięwzięciu.

W ramach podhalańskiej części programu, której koordynatorami są dwaj historycy: Robert Kowalski z Muzeum Podhalańskiego w Nowym Targu oraz Lesław Dall z Zakopanego, zakończony został jeden z istotnych jego elementów. Z szeregu zaangażowanych w walkę o niepodległość osób, wytypowano kilkanaście postaci mających decydujący wpływ na przebieg październikowych wydarzeń, wyniku których przejęto władzę administracyjną z rąk zaborów i tym samym wywalczono wolność w Zakopanem i Nowym Targu. W stolicy Podhala takimi osobami bez wątpienia byli: mjr Otokar „Brzoza” Brzezina, dr Jan Bednarski, burmistrz Józef Rajski, dr Jan Tomasz Dziedzic, por. Jerzy Lgocki, por. Edward Polak i dr Zygmunt Wasiewicz. Opracowane zostały krótkie biogramy oraz wybrane zdjęcia jakie zostaną wykorzystane w kampanii społecznej. Na przełomie czerwca i lipca br. zaplanowano w Nowym Targu i Zakopanem zdjęcia do krótkich spotów audiowizualnych, przybliżających sylwetki bohaterów odzyskania na Podhalu niepodległości.

Muzeum Podhalańskie w Nowym Targu