Polskie Towarzystwo Historyczne

W piątkowy wieczór w Bursie Gimnazjalnej im. dra Jana Bednarskiego spotkali się członkowie i sympatycy Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Targu. Okazją do niego był przypadający w roku bieżącym jubileusz 10-lecia powołania podhalańskiej oddziału najstarszego stowarzyszenia historyków w Polsce. Wśród uczestników tego wyjątkowego wieczoru byli przedstawiciele władz samorządowych...

Grzegorz Watycha – sekretarz powiatu, Marek Fryźlewicz Burmistrz Miasta Nowego Targu, Tadeusz Morawa Radny Miejski, a także przedstawiciele zaprzyjaźnionych stowarzyszeń: Danuta Hajnos Prezes Towarzystwa Bursy Gimnazjalnej, Maria Kopytek Prezes Uniwersytetu Trzeciego Wieku, Jan Ceklarz Prezes Stowarzyszenia Kulturowy Gościniec oraz Prezesi i członkowie Zarządów Oddziałów PTH z Limanowej Magdalena Dyląg i Karol Wojstas oraz Nowego Sącza Leszek Zakrzewski i Paweł Terpka.

Podczas wieczornego spotkania Prezes przypomniał dokonania oddziału omawiając szczegółowo działalność naukową, edukacyjną i wydawniczą. W auli Bursy można było również obejrzeć wystawę dokumentów, zaproszeń i druków ulotnych dokumentujących dekadę działalności nowotarskiego oddziału PTH. W imieniu członków oddziału prezes odebrał okolicznościowe adresy, a także gratulacje i życzenia kolejnych jubileuszy.

Oddział PTH w Nowym Targu zostały założony przez członków funkcjonującej od stycznia 2003 r. Komisji Historii Wojskowości oraz badaczy, regionalistów i miłośników historii. Początkowo nasze środowisko planowało włączyć się w działalność funkcjonującego w Nowym Targu Podhalańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Niestety, przez kilka kolejnych miesięcy od stycznia do listopada 2003 r. nie udało się nam wypracować odpowiedniej formuły współpracy i ostatecznie projekt włączenia KHW do struktur PTPN zakończyła się niepowodzeniem. W listopadzie 2003 r. nawiązano natomiast kontakt z Zarządem Głównym Polskiego Towarzystwa Historycznego w Warszawie. W tym przypadku sytuacja była zgoła inna, rozmowy były krótkie i rzeczowe. Bardzo szybko zaowocowały one zorganizowaniem spotkania założycielskiego oddziału w dn. 13 grudnia 2003 r. a niespełna dwa miesiące później, 12 lutego 2004 r. ZG PTH podjął uchwałę na mocy, której powołano nową jednostkę terenową stowarzyszenia. 

* * *

Od początku swego powstania nowotarskie Oddział PTH traktował swoją działalność statutową jak misję i służbę dla społeczeństwa naszego regionu. Dlatego jest jednym z nielicznych stowarzyszeń, które nie jest związane z żadną opcją polityczną, lokalnymi czy regionalnymi ugrupowaniami. Naszym celem było i nadal pozostaje przede wszystkim  rozwój historycznych badań regionalnych oraz upowszechnianie wiedzy na temat Podhala, Spisza, Orawy, Pienin i Ziemi Podbabiogórskiej. Towarzystwo gromadzi, porządkuje i zabezpiecza materiały mające znaczenie dla nauki o regionie, organizuje wyprawy naukowo-badawcze, wykłady, konferencje, seminaria, wystawy czasowe, promuje w środowisku ciekawe publikacje, prowadzi także własną działalność wydawniczą. Zabiera głos w istotnych sprawach dotyczących życia społecznego regionu, a także angażuje się w ochronę narodowego dziedzictwa kulturowego.  

Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego swoją działalność realizuje na trzech płaszczyznach: naukowej, edukacyjnej i wydawniczej. Jednym z najważniejszych przejawów aktywności Oddziału jest działalność naukowo-badawcza, która wyraża się w realizacji kilku programów badawczych takich jak: „Gorczańskie cienie", „Lotnicze ślady w Gorcach", „Umocnienia polowe na Podhalu, Spiszu, Orawie i w Pieninach", „Lwowskie Noviforiana", „Podhalańsko-suska Lista Katyńska" i inne. Wyniki prac prezentowane są na wystawach czasowych oraz omawiane na regionalnych, ogólnopolskich i międzynarodowych konferencjach naukowych.

W ciągu tych dziesięciu latach swojej pracy Oddział było organizatorem i współorganizatorem blisko 40 konferencji, seminariów i sympozjów naukowych o charakterze międzynarodowym, ogólnopolskim i regionalnym, współpracując w tym zakresie ośrodkami i instytucjami naukowo-badawczymi. Do najważniejszych należy zaliczyć konferencje: „Artyleria forteczna na Podhalu i nad Adriatykiem", „Kampania wrześniowa 1939 roku na Ziemi Jordanowskiej", „Zaolzie-Jaworzyna 1938 r. Akt bezpodstawnej agresji czy sprawiedliwość dziejowa?", „Zbójnictwo i bunty chłopskie na Podhalu w XVII w.", „Małopolska i Podhale w latach Wielkiej Wojny 1914–1918", „Gorce w latach wojny i okupacji 1939-1945", „Ks. Michał Głowacki a Powstanie Chochołowskie w 160. rocznicę wydarzeń", „Wokół legendy „Ognia". Opór wobec zniewolenia: Polska – Małopolska – Podhale 1945-1956", „Żołnierze majora „Borowego" Armia Krajowa w Małopolsce i na Podhalu", „Dzieje wojen i wojskowości w badaniach regionalnych od starożytności do współczesności", „Karpaty pełne czarów. O wierzeniach, medycynie i magii ludowej Karpat polskich".

Towarzystwo prowadzi działania edukacyjne i popularyzacyjne skierowane głównie do dzieci i młodzieży. Jest organizatorem i współorganizatorem konkursów historycznych m.in. „Od osady Stare Cło do miasta Nowy Targ”, czy plastycznych „Moje miasto wczoraj i dziś”. Oddział był również współorganizatorem - wraz Biblioteką Pedagogiczną w Nowym Targu - konkursów międzyszkolnych: „Osobliwości mojej miejscowości” oraz „Osobliwości mojego regionu”.

Istotną częścią działań edukacyjnych była funkcjonująca latach 2007-2012 Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Podhale w ogniu". Członkowie tej sekcji uczestniczyli w licznych uroczystościach patriotycznych na Podhalu, ale także organizowali przedsięwzięcia takie jak pikniki edukacyjno-historyczne, inscenizacje i rekonstrukcje historyczne.

Nowatorski Oddział PTH organizował także liczne wystaw czasowe i to zarówno w Nowym Targu, jak i w regionie. Łącznie opracowano i zrealizowano ponad 50 wystaw czasowych. Do najważniejszych należy zaliczyć: „Zaolzie – Jaworzyna 1938", „Lwowskie Noviforiana" „Katyń 1940. Pamiętamy", „Dr Jan Bednarski (1860-1926)", „Podhale niezłomne 1939-1945", „Dzieje Bursy Gimnazjalnej w dokumencie i fotografii utrwalone", „Tutaj w Tatrach czułem się najlepiej". Wizyty Prezydentów II RP w Nowym Targu i na Podhalu, „Lenin wiecznie żywy ... plakaty propagandowe w PRL-u", „Historia ludzkich osiągnięć. Rola świadectw szkolnych i dyplomów zawodowych w życiu człowieka".

W latach 2006-2010 był organizatorem i współorganizatorem rajdów historyczno-edukacyjnych: Rajd Szlakami Żołnierzy Józefa Kurasia „Ognia" (trzy edycje: 2006, 2007 i 2008) oraz Rajd Szlakami Żołnierzy 1 Pułku Strzelców Podhalańskich (2009 i 2010).

Jedną z form współpracy ze środowiskiem nauczycielskim to organizowany od 2007 r. cykl warsztatów metodycznych, realizowany wspólnie z Biblioteka Pedagogiczną, Delegaturą Małopolskiego Kuratorium Oświaty w Nowym Targu, Instytutem Pamięci Narodowej w Krakowie oraz Muzeum Historii Polski.

Ważnym obszarem aktywności PTH jest działalność wydawnicza. Oddział jest wydawcą trzech cenionych w środowisku serii publikacji naukowych: „Podhalańskie Monografie Historyczne" oraz „Prace Komisji Wojskowości" i „Prace Komisji Kultury". Ponadto nakładem Towarzystwa ukazują się wydawnictwa pokonferencyjne oraz foldery z wystaw czasowych. W latach 2003-2014 Oddział wydał 20 publikacji naukowych i popularno-naukowych.

PTH współpracuje z władzami samorządowymi, instytucjami i organizacjami społeczno-kulturalnymi. Od 2004 r. Oddział związany jest Deklaracją Współpracy z najważniejszymi organizacjami społeczno-kulturalnymi działającymi w regionie tj. Związkiem Podhalan, Towarzystwem Przyjaciół Orawy oraz Związkiem Polskiego Spisza.
W 2012 r. był natomiast inicjatorem powołania Forum Małopolskich Oddziałów Polskiego Towarzystwa Historycznego, w ramach którego współpracują cztery jednostki terenowe Towarzystwa z Nowego Sącza, Tarnowa, Limanowej i Nowego Targu.
Największym sukcesem było niewątpliwie otrzymanie wyróżnienia od Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego za realizację Programu edukacyjnego „Echa powstania styczniowego  w Małopolsce – ludzie i miejsca”.

Struktura organizacyjna oddziału w minionej dekadzie ewaluowała i obecnie jego członkowie działają w dwóch komisjach tematycznych: Komisji Historii Wojskowości i Komisji Kultury oraz w Grupie Eksploracyjno-Badawczej. W latach 2007-2012 r. w strukturze oddziału funkcjonowała również Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Podhale w ogniu".
Realizując cele statutowe, Oddział współpracuje z władzami samorządowymi: gminnymi i powiatowymi, a także z Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego i Wojewódzkim Małopolskim Konserwatorem Zabytków w Krakowie. Ponadto z instytucjami naukowymi: Uniwersytetem Jagiellońskim, Politechniką Krakowską, Państwową Podhalańską Wyższą Szkołą Zawodową w Nowym Targu, Muzeum Lotnictwa w Krakowie, Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, Muzeum Armii Krajowej w Krakowie, Muzeum Etnograficznym w Krakowie, Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem, Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu i Tarnowie, Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej w Limanowej, Muzeum Podhalańskim w Nowym Targu, Instytutem Pamięci Narodowej w Krakowie.
Ważnymi partnerami są organizacje społeczne i pozarządowe działające w regionie: Towarzystwem Przyjaciół Fortyfikacji, Związkiem Polskiego Spisza, Związkiem Podhalan, Towarzystwem Przyjaciół Orawy, Polskim Towarzystwem Turystyczno-Krajoznawczym, Towarzystwem Miłośników Piwnicznej, Towarzystwem Miłośników Ziemi Jordanowskiej, a także z Parkami Narodowymi: Babiogórskim, Gorczańskim, Pienińskim Parkiem Narodowym oraz Towarzystwem Bursy Gimnazjalnej.
Pasja i kreatywność osób tworzących nowotarski Oddział PTH są gwarantem realizacji wielu ciekawych przedsięwzięć, co nie wyklucza konieczności pozyskiwania nowych sił mogących stać się źródłem cennych inicjatyw. Dla wszystkich identyfikujących się z programem szeregi Towarzystwa stoją otworem. Oddział powstał z zamiarem zjednoczenia przedstawicieli świata nauki, kultury i sztuki we wspólnej pracy na rzecz pogłębiania wiedzy o przeszłości dziejowej regionu. Jego ambicją jest pełnienie roli ośrodka kreującego, integrującego i koordynującego wszelkie podejmowane w tym kierunku działania twórcze i popularyzatorskie.