Parafia nowotarska w czasach ks. dra Franciszka Karabuły

28 maja na zaproszenie Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Nowym Targu z odczytem historycznym wystąpił Robert Kowalski - Prezes Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego. Wygłosił wykład zatytułowany „Pod rządami narodowca. Parafia nowotarska w czasach ks. dr Franciszka Karabuły”. Podczas swojego wystąpienia przybliżył postać proboszcza, ale również zapoznał słuchaczy z historią nowotarskiej parafii w okresie dwudziestolecia międzywojennego, lat wojny i okupacji oraz kilku miesięcy po jej zakończeniu.

Przypomniał sylwetki kapłanów: wikarych i katechetów pracujących w nowotarskich szkołach oraz organizacje i stowarzyszenia działające w parafii. Przybliżył nieznane fakty związane z budową nowotarskiego kościoła i omówił towarzyszący mu konflikt na linii parafia - komisarz rządy. Odniósł się także do relacji pomiędzy proboszczem nowotarskiej fary a społecznością żydowską. Ujawnił nieznane bliżej fakty, a mianowicie o tym, iż w okresie okupacji ks. Karabuła był depozytariuszem kilku rodzin żydowskich.

Innym nieznanym dotychczas epizodem w życiu ks. Karabuły było ukrycie przez niego w nieznanym do dziś miejscu archiwum powiatowych struktur Stronnictwa Narodowego. Dokumentów tych bezskutecznie przez szereg lat poszukiwał Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, co ujawniły materiały przechowywane w krakowskim IPN. 

Wykładowi towarzyszyła prezentacja multimedialna zawierająca archiwalne dokumenty i fotografie udostępnione przez szereg instytucji i osób prywatnych. Wśród uczestników spotkania byli nowotarscy proboszczowie: ks. Marian Wanat proboszcz parafii św. Katarzyny i ks. Stanisław Strojek proboszcz parafii Najświętszego Serca Jezusowego oraz ks. kanonik Mieczysław Łukaszczyk wieloletni proboszcz parafii św. Katarzyny w Nowym Targu.  

Wykład został zrealizowany w ramach Programu Aktywizacji Osób Starszych „ASOS” finansowany przez  Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. 

* * *

Ksiądz dr Franciszek Karabuła  ur. 8 czerwca 1886 r. w Toniach. Był postacią nietuzinkową o wyrazistych i jednoznacznych poglądach politycznych, co nie zyskiwało mu przyjaciół, ale jednoczesnej niezwykle szanowaną przez mieszkańców Nowego Targu. Animator życia kulturalnego miasta, wychowawca młodzieży, prefekt bursy gimnazjalnej. Po kilku latach pracy w Nowym Targu dał się poznać jako znakomity pedagog, gospodarz i sprawny organizator, co pomogło mu wygrać wybory i objąć w 1926 r. probostwo miejscowej fary. Na początku 1930 r. rozpoczął planowaną od 1902 r. budowę nowej świątyni w stolicy Podhala, której ukończenie niestety przerwał wybuch wojny. Zainicjował również remonty innych obiektów sakralnych w tym kaplicy na Równi oraz na ul. Ludźmierskiej.

Proboszcz nowotarskiej fary nie stronił od polityki, wręcz przeciwnie był w niej niezwykle aktywny. Startował i był wybierany do Rady Miasta, w której zasiadał przez kilka kadencji. Był jednym z czołowych działaczy Stronnictwa Narodowego na Podhalu, czego dowodem był  jego wybór w 1934 roku na funkcje wiceprezesa zarządu powiatowego stronnictwa. Przyjaźnił się z dr Władysławem Leonem Mechem działaczem SN. Sympatyzował również z Obozem Wielkiej Polski i był krytyczny wobec obozu rządzącego.

W okresie okupacji hitlerowskiej włączył się w działalność konspiracyjną. Uczestniczył w Tajnym Nauczaniu, ukrywał uciekinierów, w tym polskich oficerów. Wszedł w struktury polityczne Polskiego Państwa Podziemnego. Działał w Radzie Głównej Opiekuńczej, a po wprowadzeniu zakazu przez władze okupacyjne udziału duchownych w tej organizacji, nadal wspierał ubogich, choć już nieoficjalnie. Wbrew decyzji Komitetu Kościelnego nie oddał władzom niemieckim nowotarskich dzwonów, pisząc w tej sprawie stosowne pisma i powołując się na precedens z okresu I wojny światowej.

Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Nowego Targu włączył się w działalność samorządową. Wszedł do Rady Miasta i został jej przewodniczącym. Funkcję tę pełnił,  aż do swojej śmierci 4 kwietnia  1945 r.

Ks. Karabuła był różnie oceniany przez parafian, niemniej jednak pozostał w ich pamięci jako dobry gospodarz i ojciec duchowy mieszkańców Nowego Targu, w trudnych latach odbudowy II Rzeczypospolitej oraz zawieruchy wojennej. Wychowawca młodzieży i przyjaciel ubogich.