Robert Mendler – wspomnienie

„Region traci ‘głos’ Holokaustu” – nowotarskiego Żyda, który przeżył koszmar II Wojny Światowej, pożegnał takim tytułem amerykański dziennik „Pittsburgh Tribune Review”. 10 grudnia w szpitalu w Latrobe (USA) zmarł Robert Mendler, znany przed wojną w Nowym Targu jako Roman Reibeisen.

Urodził się w Nowym Targu w 1925 roku. Kiedy naziści wkroczyli do Polski, został zamknięty w getcie, a następnie wysłany do obozu koncentracyjnego. Był wielokrotnie przenoszony, w sumie sześć lat wojny spędził w dziesięciu obozach zagłady. 2 maja 1945 r. został oswobodzony przez Amerykanów. Przez ten czas stracił 89 członków swojej rodziny.

W 1949 r. wyjechał do Latrobe w stanie Pensylwania sponsorowany przez swojego wuja Emila Mendlera prowadzącego tam sklep obuwniczy. Wuj uczynił go swoim wspólnikiem.

W nowej ojczyźnie poświęcił swoje życie świadectwu koszmaru holokaustu opowiadając młodemu pokoleniu o nazistowskim ludobójstwu. Swoje przeżycia opowiadał mieszkańcom zachodniej Pensylwanii włączając w to studentów Uniwersytetu Seton Hill i St. Vincent College. Obydwie te placówki nadały Mendlerowi doktoraty honoris causa.

Robert Mendler był aktywnym członkiem i byłym prezesem Synagogi Beth Israel w Latrobe, gdzie odbyły się uroczystości pogrzebowe. Po nich został pochowany na Żydowskim Cmentarzu B’nai w Hempfield. Jak pisze w liście do Burmistrza Marka Fryźlewicza Edmund Kornbut, kolejka składających kondolencje nie miała końca.

Robert Mendler odwiedził rodzinny Nowy Targ w 2006 r. wraz z grupą młodzieży żydowskiej, której pokazywał materialne dowody zbrodni holokaustu w Polsce – hitlerowskie obozy zagłady. W tej podróży znalazł także czas na element sentymentalny. Pokazał młodym ludziom miejsce gdzie naziści brutalnie przerwali jego dzieciństwo. W miejskim ratuszu cała grupa spotkała się z Burmistrzem Markiem Fryźlewiczem, Mendler otrzymał też medal 660-lecia miasta.