Program edukacyjny „Echa powstania styczniowego w Małopolsce – lu-dzie i miejsca”

W bieżącym roku przypada 150. rocznica powstania styczniowego, największego polskiego zrywu niepodległościowego w XIX wieku. Zainicjowała je niewielka grupa konspi-ratorów, jednakże w krótkim czasie przekształciło się ono w ruch masowy, w który w różnej formie zaangażowały się szerokie rzesze społeczeństwa polskiego w trzech zaborach.

Powstanie trwało blisko szesnaście miesięcy. Było ono rezultatem polskich dążeń narodowo-wyzwoleńczych i miało ogromny wpływ na kształtowanie się tożsamości narodowej Polaków. Przypomniało również społeczności europejskiej o sprawie polskiej, że Polacy są gotowi, przy sprzyjających warunkach międzynarodowych, zbrojnie upominać się o swoje prawo do wolności narodowej i państwowej.

Z perspektywy historii można ocenić, iż powstanie styczniowe nie mogło zakończyć się sukcesem. Jednak sami powstańcy powinni stać się dla nas ideałem zapału, ofiarności, pasji i determinacji na rzecz sprawy niepodległości. Patrząc na postawę kolejnych pokoleń Polaków, którzy podejmowali walkę o sprawę narodową, można zauważyć, iż inspiracją dla nich byli właśnie powstańcy stycznia 1863 roku.

Doceniając rangę 150. rocznicy powstania styczniowego 3 sierpnia 2012 roku Senat Rzeczypospolitej Polskiej przyjął uchwałę o ustanowieniu roku 2013 – „Rokiem Powstania Styczniowego” („Monitor Polski” 2012, nr 0 poz. 588). Senatorowie Polscy zapasali w niej miedzy innymi: „Honorując patriotyczne oddanie i szlachetne poświęcenie powstańców styczniowych, spłacamy dług wobec wielu pokoleń Polaków, którzy nie wahali się stanąć do walki w obronie wolności”. Jednocześnie we wspomnianej uchwale Senat RP zaapelował „do instytucji pań­stwowych i samorządowych wszystkich szczebli o godne uczczenie tej doniosłej rocznicy”.

Również Radni Sejmiku Województwa Małopolskiego w rezolucji nr 18/12 z dnia 29 października 2012 roku zapisali: „Uważamy, że rok 2013 powinien zostać zapamiętany jako rok, w którym temu wysiłkowi i tej sile moralnej, oddany zostanie należyty honor. Wyrażamy poparcie wszystkim staraniom, jakie samorządy gmin i powiatów Małopolski, organizacje pozarządowe, szkoły i placówki kulturalne, zamierzają podjąć w celu upamiętnienia wydarzeń 1863 roku”.

150. rocznica mobilizuje samorządy szczebla regionalnego i lokalnego, instytucje państwowe i samorządowe oraz środowiska naukowe, kulturalne, edukacyjne, a także organizacje pozarządowe, do podejmowania inicjatyw mających na celu upamiętnienie tej doniosłej rocznicy.

Program edukacyjny  „Echa powstania styczniowego w Małopolsce – ludzie i miejsca” – charakterystyka

Program edukacyjny „Echa powstania styczniowego w Małopolsce – ludzie i miejsca” został przygotowany i będzie realizowany przez Forum Małopolskich Oddziałów Polskiego Towarzystwa Historycznego, które w skali kraju pozostaje najważniejszą, powszechna organizacją skupiającą historyków polskich. Forum tworzą aktualnie Oddziały PTH z: Limanowej, Nowego Sącza, Nowego Targu i Tarnowa.

Cel projektu koncentruje się na upamiętnieniu 150. rocznicy powstania styczniowego w Małopolsce poprzez upowszechnianie wiedzy historycznej i ukazanie losów społeczeństwa polskiego pod zaborami, przede wszystkim zaś zaprezentowanie wkładu galicyjskiej ludności
w procesie odzyskiwania przez Polskę niepodległości.

Projekt zostanie  zrealizowany w okresie od 15 stycznia do 30 listopada 2013 r. Ma on charakter programu edukacyjnego, którego inaugurację zaplanowano 14 marca 2013 r. w Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej w Limanowej a zakończenie w Muzeum Okręgowym w Tarnowie.

Na program składać się będzie kilkanaście zadań o charakterze i zasięgu regionalnym, czyli małopolskim oraz lokalnym (Limanowa, Nowy Sącz, Nowy Targ, Tarnów). W ramach działań regionalnych przewidziano 3 zdania: 1) Wystawę czasową pt. „Zapomniani bohaterowi powstania styczniowego w Galicji”, która będzie prezentowana w czterech miejscowościach: Limanowej, Nowym Sączu, Nowym Targu i Tarnowie 2) Konferencja naukowa
w Tarnowie z udziałem specjalistów w zakresie dziejów powstania styczniowego. Jej tematyka będzie koncentrować się na galicyjskich konotacjach powstania styczniowego 3) Publikacja naukowa uzupełniona płytą DVD z zapisem multimedialnym wystawy.

W ramach działań o zasięgu lokalnym zaplanowano 6 zadań w tym sesje edukacyjne (3), wykłady (3) konkursy (4), wycieczkę (1), wystawę pokonkursową (1), koncert chóru (1). Planuje się organizację 3 sesji edukacyjno-historycznych w Limanowej, Nowym Sączu i Nowym Targu, z udziałem uczniów szkół ponadgimnazjalnych w myśl idei „uczniowie dla uczniów” oraz zawodowych historyków. Planuje się również organizację trzech wykładów historycznych dla młodzieży w Nowym Targu. Ponadto, przewidziano cztery konkursy: fotograficzny, historyczny, plastyczny, na esej, skierowane do młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjlanej. Podczas  inauguracji programu w Limanowej zaplanowano koncert pieśni patriotycznych w wykonaniu Chóru Mieszanego Canticum Iubilaeum.

Realizację projektu wspierają instytucje Województwa Małopolskiego: Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu i Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Nowym Sączu Filia w Nowym Targu.

Patronaty honorowe

Patronat honorowy nad projektem „Echa powstania styczniowego w Małopolsce – ludzie i miejsca” objęli: Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Bogdan Borusewicz, Marszałek Województwa Małopolskiego Marek Sowa, Prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego prof. dr hab. Jan Szymczak.

Komitet naukowy

Nad merytoryczną stroną programu czuwał będzie Komitetu Naukowego w składzie: prof. dr hab. Andrzej Chwalba (Uniwersytet Jagielloński),  ks. prof. dr hab. Stanisław Nabywaniec (Uniwersytet Rzeszowski), prof. dr hab. Eugeniusz Niebelski (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie), dr hab. Lidia Małgorzata Michalska-Bracha – prof. UJK, (Uniwersytet Jana Kazimierza w Kielcach), dr hab. Edmund Juśko – prof. KUL (Katolickie Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie).

Finansowanie projektu

Projekt „Echa powstania styczniowego w Małopolsce – ludzie miejsca”, został złożony w formie wniosku do otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie kultury pn. „Mecenat Małopolski”. Oferentem jest
w imieniu Forum Małopolskich Oddziałów PTH jest Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Targu.

Czym jest Forum Małopolskich Oddziałów PTH

Forum Małopolskich Oddziałów PTH tworzy cztery Oddziały tej organizacji to jest: Oddział z Limanowej, Oddział z Nowego Sącza, Oddział z Nowego Targu i Oddział z Tarnowa. Pierwsze spotkanie przedstawicieli tych Oddziałów, inicjujące współpracę, odbyło się w Nowym Targu, 21 kwietnia 2012 r. Początkowo współpraca koncentrowała się na zagadnieniach wewnętrznych samej organizacji, jaką jest Polskie Towarzystwo Historyczne, szczególne w kontekście Walnego Zebrania Delegatów Towarzystwa, które odbyło się w Gnieźnie 29 września 2012 r. Obecnie współpraca obejmuje działalność merytoryczną Oddziałów. Sformalizowana została podpisaniem przez te cztery Oddziały stosownego porozumienia, co nastąpiło 19 grudnia 2012 r. w Nowym Targu.

Celem współpracy jest współdziałanie wymienionych Oddziałów na terenie województwa małopolskiego w zakresie działalności statutowej Polskiego Towarzystwa Historycznego, w szczególności zaś w przedsięwzięciach o charakterze wydawniczym, naukowym i popularyzatorskim, mającej za zadanie pogłębianie wiedzy historycznej i jej upowszechnianie, a także promowanie osiągnięć historyków związanych z małopolskimi Oddziałami PTH.

Pierwszym dużym przedsięwzięciem zrealizowanym przez Forum Małopolskich Oddziałów PTH była Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. „Dzieje wojen i wojskowości w badaniach regionalnych od starożytności do współczesności”, która odbyła się w dniach 9-11 listopada 2012 r. w Nowym Targu. Kolejnym wspólnym projektem była organizacja  wystawy czasowej pt. „W służbie Jego Cesarskiej Mości ... – Bitwa Limanowska 1914”, której wernisaż miał miejsce 8 grudnia 2012 r. w Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej w Limanowej.

W 2013 roku realizowany będzie przez Forum Małopolskich Oddziałów PTH program edukacyjny pod nazwą „Echa powstania styczniowego w Małopolsce – ludzie miejsca”.

Harmonogram działań

Działania lokalne  programu edukacyjnego:

W ramach Programu edukacyjnego w Nowym Targu realizowane będą następujące działania: 

1. Konkurs pn. „Powstanie styczniowe”. Zorganizowany jest w 3 kategoriach: historycznej, plastycznej i fotograficznej. Test historyczny, prace plastyczne i fotograficzne będą oceniane przez Komisję Konkursową powołaną przez Organizatora. Ogłoszenie wyników odbędzie się podczas sesji edukacyjno-historycznej. Laureaci będą uczestniczyć w wycieczce krajoznawczej a ich prace zostaną pokazane na wystawie pokonkursowej. Regulamin oraz karta zgłoszeniowa zostały opublikowane na stronach partnerów projektu oraz profilu programu na portalu społecznościowym facebook.
2. Akcja „Zapal znicz bohaterom”. W rocznicę wybuchu powstania styczniowego, zostaną zapalone światełka pamięci na mogiłach uczestników zrywu narodowego z 1863 roku  w Ochotnicy Dolnej, Czarnym Dunajcu, Zakopanem oraz w Nowym Targu.
3. Cykl wykładów historycznych mających przygotować młodzież do konkursów oraz sesji edukacyjno-historycznej. Zaplanowano 3 odczyty, które wygłoszą historycy związani z PTH, Instytutem Pamięci Narodowej oraz Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej – Jednostka Kultury Województwa Małopolskiego. Spotkania odbywać się będą w Wojewódzkiej Bibliotece Pedagogicznej w Nowym Sączu, Filia w Nowym Targu – Instytucji Kultury Urzędu Marszałkowskiego. Realizacja tej części projektu zaplanowana jest na marzec-czerwiec 2013 r. Wykłady  wygłoszą: Jadwiga Pilch (Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy), Przyczyny powstania styczniowego i jego najwybitniejsi przywódcy;  Katarzyna Drożdż (PTH o/ Limanowa),  Przebieg i skutki powstania styczniowego,  prelegent z IPN, Tradycja i oddziaływanie powstania styczniowego na przyszłe pokolenia".
4. Sesja edukacyjno historyczna. Będzie to moment kulminacyjny nowotarskiej części projektu, podczas której ogłoszone zostaną wyniki konkursy oraz wręczone laureatom nagrody. Odbędzie ona w Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu. Prelegentami będą uczniowie szkół ponadgimnazjalnych w myśl idei: uczniowie dla uczniów Na sesji nowotarskiej przewiduje się 3 bloki tematyczne: przyczyny i skutki powstania styczniowego; bitwy powstania styczniowego; przywódcy powstania - po 3 referaty w bloku. Każdy referat wzbogacony zostanie prezentacją multimedialną. Sesji towarzyszyć będzie  montaż słowno-muzyczny w wykonaniu młodzieży  ze Szkoły Muzycznej w Nowym Targu, na który składać się będą  pieśni patriotyczne – soliści, zespoły; podkład lub akompaniament,  recytacja tekstów, inscenizacja. Ponadto, planuje się pokaz filmów dokumentalnych poświęconych tematyce powstania styczniowego.
5. Wystawa historyczna pt. „Zapomniani bohaterowie z Galicji”. Składać się będzie z 24 kolorowych tablic, w tym pięciu przygotowanych przez Oddział nowotarski PTH. Ekspozycja będzie prezentowana od 2 do 25 września w Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu, a następnie przeniesiona zostanie do Bursy Gimnazjalnej im. dr Jana Bednarskiego. Tutaj także będzie prezentowana wystawa pokonkursowa.
6. Wycieczka krajoznawczo-historyczna. W celu popularyzacji miejsc związanych z powstaniem styczniowym, ale także ukazaniu walorów krajobrazowych i historycznych Małopolski przewiduje się wycieczkę autokarową dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimanzjalnych -  laureatów konkursów i ich opiekunów. Planowana trasa: Nowy Targ – Niedzica – Szczawnica – Łopuszna – Nowy Targ. 

Szczegółowy harmonogram działań: 

• 15.01.2013 r. ogłoszenie na stronach internetowych konkursu: fotograficznego i plastycznego pod hasłem  „Powstanie styczniowe” ;
• 22.01.2013 – akcja „Zapal znicz bohaterom” na mogiłach powstańców styczniowych w Ochotnicy Dolne, Czarnym Dunajcu, Zakopanem i Nowym Targu
• 23.01.2013 - Konferencja Prasowa - godz. 13.30 - Bursa Gimnazjalna im. dra Jana Bednarskiego  w Nowym Targu
• 15.03.2013 – zakończenie przyjmowania zgłoszeń na Konkurs „Powstanie Styczniowe”
• 20.03.2013 – I wykład „ Przyczyny powstania styczniowego i jego najwybitniejsi przywódcy” Jadwiga Pilch (Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy)
• 10.04.2013 – II wykład „ Przebieg i skutki powstania styczniowego” Katarzyna Drożdż (Muzeum Ziemi Limanowskiej)
• 24.04.2013 – III wykład „Tradycja i oddziaływanie powstania styczniowego na przyszłe pokolenia"
• 5.06.2013 – test historyczny
• 12.06.2013 – oddanie prac plastycznych i fotograficznych
• 26.06.2013 – ocena prac
• lipiec – sierpień - wystawa historyczna „Zapomniani bohaterowie powstania styczniowego z Galicji” prezentowana w Muzeum Uzdrowiska w Szczawnicy
• 2-26.09. – wystawa historyczna „Zapomniani bohaterowie powstania styczniowego z Galicji” prezentowana w Miejskim Ośrodku  Kultury w Nowym Targu
• 25.09.2013 – sesja edukacyjno-historyczna w MOK w Nowym Targu
• 26.09.-15.10. – wystawa pokonkursowa w Bursie Gimnazjalnej im. dra Jana Bednarskiego
• 2.10.2013 – wycieczka historyczno-krajoznawcza trasa: Nowy Targ – Niedzica – Szczawnica – Łopuszna – Nowy Targ 

W celu realizacji zadań został powołany zespół  zadaniowego w następującym składzie: 

• Jagoda Jurkowska (Biblioteka Pedagogiczna, PTH, ZNP), koordynator lokalny programu
• Joanna Stachura (I LO Rabka Zdrój)
• Katarzyna Wyrobek (II LO w Nowym Targu)
• Janusz Horoszko (ZST w Nowym Targu)
• Urszula Krauzowicz (Szkoła Muzyczna w Nowym Targu )
• Szczepan Kowalski (Bibliotek Pedagogiczna w Nowym Targu) 

W projekcie biorą udział następujące szkoły:

• Zespół Szkół Technicznych im. St. Staszica w Nowym Targu,
• Zespół Szkół nr 3 im. Królowej Jadwigi w Nowym Targu,
• I Liceum Ogólnokształcące im. Eugeniusza Romera w Rabce Zdrój, 

Partnerami lokalnymi projektu  są następujące samorządy, instytucje stowarzyszenia:

• Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna w Nowym Sączu, Filia w Nowym Targu – Instytucja Kultury Urzędu Marszałkowskiego
• Związek Nauczycielstwa Polskiego w Nowym Targu
• Muzeum Uzdrowiska w Szczawnicy
• Państwowa Szkoła Muzyczna im. Fryderyka Chopina w Nowym Targu
• Towarzystwo Bursy Gimnazjalnej im. dra Jana Bednarskiego
• Zespół Samokształceniowy Nauczycieli Bibliotekarzy  w Nowym Targu
• Urząd Miasta Nowego Targu
• Miejski Ośrodek Kultury w Nowym Targu

Dane kontaktowe

Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Targu, ul. Nadowdnia 5

34-400 Nowy Targ, mail: pth.nt@poczta.fm; www.pth.nowytarg.pl;

http://www.facebook.com/pages/PTH-Oddzia%C5%82-w-Nowym-Targu/183245338448247