Prezydenci wśród górali - wykład historyczny w nowotarskiej Bursie Gimnazjalnej

Nie wielu mieszkańców naszego regionu ma świadomość, iż Prezydent RP Ignacy Mościcki nie tylko odwiedzał Podhale. Spędzał tu kilkutygodniowe urlopy z rodziną. W Kościelisku odbył się nawet ślub jego córki. Robert Kowalski zadał sobie sporo trudu, by dowieść ile razy i w jakim celu prezydenci II RP przyjeżdżali na Podhale.

Wykład prezesa nowotarskiego oddziału PTH w ramach "Wieczornego spotkania w bursie gimnazjalnej z historią, kulturą i tradycją w tle" połączony z prezentacją multimedialną był niezwykły.

Robert Kowalski opierając się na relacjach prasowych z lat 20. ubiegłego wieku dobrze oddał atmosferę spotkań mieszkańców Podhala, Spisza, Orawy i Pienin z urzędującymi prezydentami II Rzeczypospolitej. Jak zaznaczył już na początku - chciał sprostować obiegową opinię, wielokrotnie zresztą powielaną przez mieszkańców miasta, o pobycie Prezydenta Ignacego Mościckiego w Nowym Targu – a w szczególności liczby jego odwiedzin w stolicy Podhala oraz i ich terminach. W okresie II Rzeczypospolitej Podhale odwiedziło dwóch urzędujących Prezydentów: Stanisław Wojciechowski oraz Ignacy Mościcki

Prezydent Wojciechowski przyjechał tu na początku sierpnia 1923 r. Był w Zakopanem, Szczawnicy i Nowym Targu. W zasadzie przede wszystkim gościł w Zakopanem, gdzie wziął m. in. udział w poświęceniu kamienia węgielnego pod budowę nowego Zakładu Leczniczego dla dzieci na Bystrem. Znalazł czas na wycieczkę do Morskiego Oka, na Łysej Polanie spotkał się mieszkańcami i leśnikami, a przy Wodogrzmotach Mickiewicza z turystami. Wybrał się także nad Czarny Staw Gąsienicowy. Towarzyszyła mu żona i dzieci. W trakcie spotkania z wojewodą krakowskim i przedstawicielami organizacji społecznych mówiono o kwestia nieodległej Jaworzyny. Proszono prezydenta o zajęcie się osobiście tą ważną dla mieszkańców Podtatrza sprawą, a w szczególności o pamięć o mieszkających tam Polakach. Prezydent miał obiecać poparcie orzeczenia komisji delimitacyjnej - która wnioskowała powrót tego obszaru w granice RP. Stało się jednak inaczej. Przewodnikiem prezydenta Wojciechowskiego w Tatrach był jego adiutant - płk. Mariusz Zaruski. W ostatnim dniu swego pobytu na Podhalu, tj. 10 sierpnia 1923 r. prezydent wczesnym rankiem pojechał do Szczawnicy, potem do Krynicy. Zatrzymał się z rodziną u pp. Stadnickich. Wieczorem przejechał przez Nowy Sącz, Krościenko do Nowego Targu. Tutaj na stacji kolejowej czekał na niego pociąg, którym odjechał ze stolicy Podhala do Spały.

Niespełna dwa lata później prezydent Wojciechowski znów przyjechał z krótką wizytą na Podhale. W sobotę 11 lipca 1925 r. w towarzystwie małżonki, dzieci oraz wojewody krakowskiego Kowalikowskiego zjawił się na otwarcie Schroniska na Hali Gąsienicowej. Po drodze zatrzymał się m.in. w Mogilanach, Myślenicach oraz w Nowy Targu. Była to już druga, choć pierwsza oficjalna wizyta głowy Państwa w stolicy Podhala. „Gazeta Podhalańska” tak opisała to wydarzenie: "o godzinie 6 popołudniu witało miasto nasze Prezydenta Rzeczypospolitej, który przejeżdżał przez Nowy Targ do Zakopanego. Na Rynku zebrali się: Rada miejska z Burmistrzem na czele, reprezentacje władz, dziatwa szkolna, straż pożarna z orkiestrą Sokół i tłumy publiczności. Burmistrz p. Rajski powitał p. Prezydenta krótką przemową, muzyka odegrała hymn narodowy, dziatwa obrzuciła samochód kwiatami i wręczyła kwiaty Prezydentowi, a publiczność witała żegnała miłego gościa okrzykami gromkiemi na cześć Rzeczypospolitej i dostojnego gościa."

Kolejnym prezydentem który odwiedzał Podhale był prof. Ignacy Mościcki. Wbrew powszechnej opinii - był on w Nowym Targu dwa razy: w październiku 1928 r. i lipcu 1929 r. Udowodnił to najpierw dokonując szczegółowej analizy kilku zachowanych fotografii, wskazując, iż ponad wszelką wątpliwość, iż w Nowym Targu odbyły się dwie uroczystości powitania Prezydenta: jedna z cała pewnością jesienią oraz druga w lecie.

Celem październikowej wizyty był udział Ignacego Mościckiego w poświęceniu i otwarciu Wojskowego Sanatorium w Kościelisku. W Nowym Targu był przez kilka godzin. Na rynku zbudowano bramę triumfalną, obok której oczekiwały na gościa: "Rada miejska z Burmistrzem Duchowieństwo, Rabin z Torą wśród delegacji izraelickiej, Starostwo, Przedstawiciele wszystkich urzędów w Nowym Targu, stowarzyszeń i korporacji tudzież delegacja z Krościenka, Czarnego Dunajca, Spisza i Orawy i wielu gmin leżących z dala od traktu, którym przejeżdżał Prezydent" (cytat za Gazetą Podhala).

Wydarzenia z lipca 1929 r. były zdaniem Roberta Kowalskiego najważniejszą wizytą Prezydenta RP Ignacego Mościckiego na Podhalu i w Nowym Targu.
- Niestety w mieście zupełnie nie zapisała się w zbiorowej pamięci mieszkańców. Ta niepamięć jest na tyle trwała, że nawet podczas odwiedzin Prezydenta prof. Lecha Kaczyńskiego, kolejni mówcy nawiązywali do, jak to określano, historycznej wizyty z 1928 roku. Niestety, tamta wizyta była nie jako przy okazji, w drodze do Zakopanego, natomiast ta z lata 1929 r. miała wyjątkowy charakter. Otóż, na nowotarskim rynku został złożony Prezydentowi RP hołd Podhala. Warto o tym pamiętać - mówi prezes PTH.

Ignacy Mościcki w Zakopanem i Kościelisku spędził sporo czasu. Był tam od stycznia do lutego 1929 r. Zachowało się kilkanaście zdjęć z tego pobytu. W tym czasie miało miejsce "złożenie hołdu Podhalan". Przybyła delegacja złożona z posłów podhalańskich (ks. Madeja, Gwiżdża, Hyli, Walewskiego) oraz starosty nowotarskiego Kaleckiego i Andrzeja Stopki, wójta Kościeliska.

Kolejny miesiąc (od 9 lutego do 4 marca) Mościcki spędził w Kościelisku w 1933 r. Był to pobyt nieoficjalny, podobnie jak wizyta od 2 lutego do 5 marca 1934 r. Ciekawostka - Ludwina Frączysta z Witowa zaprosiła prezydenta na swoje wesele. Głowa Państwa nie mogła wziąć udziału w uroczystości (w tym czasie wydawał córkę za mąż) ale nowożeńcom z Witowa przesłał rasową krowę ze swojej obory w Spale oraz srebrny zegarek.

Podarunki przywiózł kpt. Hartman adiutant prezydenta. A propos "wydawania córki za mąż" - Helena Wisłocka (córka Ignacego Mościckiego) wyszła za mąż za wiceministra Bobkowskiego 8 lutego 1934 r. w Kościelisku.

Inne ciekawe wydarzenie miało miejsce w dniu pogrzebu Jego Królewskiej Mości Alberta I. 22 lutego "na życzenie P. Prezydenta RP odbyło się w czwartek o godzinie 10-tej rano w kościele parafialnym w Kościelisku uroczyste nabożeństwo żałobne za spokój duszy śp. Alberta I, króla Belgów. W nabożeństwie wziął udział Pan Prezydent RP z rodziną oraz przedstawiciele władz cywilnych i wojskowych. Przy symbolicznym katafalku straż honorową pełnił pluton 3 psp Nabożeństwo odprawił ksiądz kanonik Humpola. Kościół wypełniły po brzegi liczne rzesze wiernych" - relacjonuje "Czas".

Były też prywatne wizyty Mościckiego w Pieninach (czerwiec 1934 r. i sierpień 1935 r.), kolejne przyjazdy do Zakopanego (m.in. w lipcu 1936 r.), Jaworzyny Tatrzańskiej (grudzień 1938 r. - styczeń 1939 r.), czy też pobyt na Spiszu (styczeń 1939 r.) Podczas jednego ze spotkań Ignacy Mościcki powiedział: "Najlepiej i najprzyjemniej czuję się tu w Tatrach. Tak tu jest pięknie, tak miło – wierzajcie mi, że to szczerze mówię – ta część Obywateli najmilsza jest mi z całego państwa. To piękny i godny lud góralski. Jak potrzeba bronić granic, to najlepiej górale się sprawują".

Robert Kowalski zapowiada przygotowanie wystawy fotograficznej związanej z pobytem Prezydentów RP na Podhalu i to nie tylko w okresie II RP ale także po wojnie.