Do czterech razy sztuka

Dziewięcioro artystów ludowych zagrało na pasterskich instrumentach i zaśpiewało - tak we wtorek 16 października 2018 r. w Nowym Sączu na dziedzińcu MCK SOKÓŁ zainaugurowany został IV Kongresu Kultury Regionów, w którym uczestniczy kilkuset regionalistów, znawców, miłośników i twórców kultury, artystów i naukowców, kierowników zespołów folklorystycznych z całej Polski, dziennikarzy. W programie tego spotkania znajdują się dyskusje, warsztaty i koncerty. Organizatorem Kongresu jest Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu, współorganizatorem – Narodowy Instytut Dziedzictwa, przy wsparciu Województwa Małopolskiego.

Wydarzenie otworzyło „Pasterskie Zadęcie” - wspólny występ wirtuozów gry na instrumentach pasterskich. Na trombicie, fujarkach, rogach, drumli i skrzypcach zagrała (i zaśpiewała też) grupa górali reprezentujących różne regiony etnograficzne: Józef Broda i jego córka Katarzyna Broda-Firla (Górale Śląscy), Przemysław Ficek i Marcin Blachura (Górale Żywieccy), Artur Majerczak i Andrzej Budz (Górale Pienińscy), Krzysztof Trebunia-Tutka i Bartłomiej Koszarek (Górale Podhalańscy) oraz Słowak Michał Smetanka. To już taka tradycja. W roku 2017 był to popis heligonistów, w 2016 - dudziarzy, a w 2015 – mistrzów gry na trombicie.
****
Oficjalnego otwarcia IV KKR dokonał dyrektor Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu Antoni Malczak: - Jednym z głównych zadań Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ jest ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Tutaj na południu Polski ta ochrona była już uświadamiana ponad 100 lat temu. To przecież Władysław Orkan w swoich słynnych „Wskazaniach dla synów Podhala” pisał o swojszczyźnie. 80 lat temu zaś przy okazji organizacji Zjazdu Górskiego, zwanego też Świętem Gór, powstała Komisja Swojszczyzny, której zadaniem była właśnie ochrona tradycyjnej kultury. Sekretarzem tej komisji był wybitny później naukowiec, etnograf, a wielki przyjaciel naszej instytucji prof. Roman Reinfuss. Widzicie tu Państwo dziś wystawę fotografii z tych zjazdów. Myślę, że nasz kongres jest kontynuacją tych przedwojennych spotkań.

Serdeczne słowa powitania skierowali do uczestników konferencji członek Zarządu Województwa Małopolskiego Leszek Zegzda oraz dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa Bartosz Skaldawski.
****
 Wykład inauguracyjny wygłosił Dagoberto Valdés Hernández  z Kuby. W pięknych słowach wspominał Jana Pawła II, który 40 lat temu został „pierwszym gazdą” w Kościele katolickim. – To polski papież był i jest moim przewodnikiem w życiu – podkreślił gość z „gorącej wyspy”, który sporo czasu poświęcił uwodzeniu… kłamstwem, czego doświadcza w swojej ojczyźnie. Na drugim biegunie postawił uwodzenie… prawdą, wartościami, które tkwią
w chrześcijańskiej wierze.

- Skoro Polska potrafiła wyjść z komunizmu, odrzucić kłamstwo – to i Kuba to uczyni – podkreślił Dagoberto Valdés Hernández.

Chwilę później z refleksyjnym słowem wystąpiła Wanda Łomnicka-Dulak. Piwniczańska poetka i znawczyni kultury „Czarnych Górali” ze wzruszeniem wspominała swoich bliskich, ludzi, którzy „już się minęli”, a w jej życiu odegrali ogromną rolę, zaszczepili w niej miłość do „małej ojczyzny”, do mamusinej chaty, do gwary, do tradycyjnych wartości.
****
Jej wypowiedź był świetnym wprowadzeniem do widowiska  pt. „Zalubienie”, lirycznej, muzycznej i bardzo plastycznej opowieści o spotkaniu dziewczyny i chłopaka, o poznaniu, polubieniu, o miłości i o życiu. Spektakl przygotowała Małgorzata Broda, dyrektor Instytutu Europa Karpat, reżyserka, scenarzystka i narratorka. Świetnie wkomponowała odtwarzane z taśmy fragmenty wypowiedzi ks. prof. Józefa Tischnera. A wszystko to wtopione zostało w czar wycinanek  ukraińskiej artystki Darii Alyoshkiny, utkane z muzyki i pieśni słowackich, góralskich, lachowskich i… kaszubskich, w wykonaniu twórców kultury ludowej z różnych stron nie tylko naszego kraju.

Wykonawcy: Katarzyna Broda-Firla (Górale Śląscy), Daria Alyoshkina (Ukraina), Sylwia Kalinowska,  Ludowa Kapela Stanislava Baláža (Słowacja), Michal Smetanka (Słowacja), Kapela Modraki (Parchowo, Kaszuby), Bartłomiej Koszarek, Krzysztof Trebunia-Tutka, Jakub Gąsienica-Giewont (Górale Podhalańscy), Podegrodzcy Chłopcy (Lachy Sądeckie), Michał Pastuch (Ukraina – Szczurowa), Piotr Maślanka (Górale Piwniczańscy), Krzysztof Ryndak (Krakowiacy Wschodni. Otfinów).
****
Podczas uroczystości w sali im. Lucjana Lipińskiego uhonorowani zostali ludzie zasłużeni dla kultury narodowej i regionalnej („Dziedzictwo: Siewcy, Orędownicy, Kreatorzy”):
NAGRODA IM. PROF. ROMANA REINFUSSA: Maria Magdalena Kroh, Barbara Paluchowa, Andrzej Słonina, wyróżnienia: Mariusz Zieliński, Teodor Gocz – pośmiertnie (kandydat zmarł w czerwcu 2018).
KRZYŻ MAŁOPOLSKI: Urszula Gieroń, Piotr Majerczyk, Jakub Dominik Rusiecki.
POLONIA MINOR: Marian Wójtowicz.
HONOROWA ODZNAKA ZASŁUŻONY dla KULTURY POLSKIEJ: Roman Guzik, Eugeniusz Karkoszka, Lucyna Kmak, Robert Kowalczyk,Teresa Lisak, Joanna Liszka, Roman Liszka, Antoni Plechta, Stanisław Wolański.
Wieczorem w Karczmie nad Potokiem w Rytrze, przy Hotelu Perła Południa, goście zasiedli do biesiady pt. „Rod cie widzem”.
****
Przypomnijmy, że tematem IV Kongresu Kultury Regionów jest szczególny rodzaj relacji, której coraz bardziej brakuje we współczesnym świecie, choć pozornie mamy jej w nadmiarze: UWODZENIE - chcemy zaproponować pogłębioną refleksję nad filozoficznym, a przede wszystkim kulturowym znaczeniem tego pojęcia. Ten niezwykły zjazd miłośników kultury regionalnej potrwa do czwartku 19 października. Poszczególne wydarzenia odbywać się będą w Nowym Sączu (MCK SOKÓŁ), w Rytrze (Perła Południa) i w kilku miejscowościach Sądecczyzny (warsztaty).

Wśród zaproszonych gości są m.in.: prof. dr hab. Józef Kąś, dr hab. Anna Mlekodaj, prof. dr. hab.Halina Karaś, ks. prof. dr hab. Michał Drożdż, Bartłomiej Koszarek, Krzysztof Trebunia-Tutka, dr hab. Tomasz Nowak, ks. Mieczysław Puzewicz,  Weronika Grozdew-Kołacińska, dr hab. Kazimierz Sikora, Wanda Łomnicka-Dulak, dr Stanisława Trebunia-Staszel, prof. dr hab. Jan Święch, dr hab. Maria Pomianowska, Marianna Jara, Michał Smetanka, Daria Alyoshkina, Stanislav Baláž, Karolina Kowalczyk, Michał Malinowski, Joanna Szroeder.
****
Dodatkową atrakcję dla gości stanowi wystawa pt. „Bobowska korona klockowa”, której kuratorką jest Marta Smólczyńska. Prezentowane w Galerii SOKÓŁ eksponaty i archiwalne fotografie pochodzą ze zbiorów Centrum Kultury i Promocji Gminy Bobowa w Bobowej, Stowarzyszenia Twórczości Regionalnej w Bobowej oraz prywatnych kolekcji koronczarek. Całość, zaaranżowana przez znakomitą koronczarkę Ewę Szpilę, tworzy niecodzienny dialog między tradycją a współczesnością, dla którego doskonałym towarzystwem jest  fotogaleria – uchwycone w kadrze koronczarki w trakcie tworzenia, ich portrety oraz zdjęcia archiwalne.
(PG)