90-lecie powrotu Spisza i Orawy do Polski

Z okazji 90–lecia powrotu Spisza i Orawy do Polski w dniu 6.11.2010 roku na Zamku w Niedzicy miała miejsce konferencja naukowa czasie której przedstawiono następujące referaty: Trajdos T. Mikołaj prof. (PAN, ZPS)– Lekcja historii z dziejów Spisza – Fenomen przetrwania polskości na Spiszu (XIV – XX w.) Roszkowski Jerzy dr (Muzeum Tatrzańskie, ZPS) – Ruch budzicielski na Spiszu i okoliczności akcji plebiscytowej (przełom XIX/XX w. – 1920r.) Kitkowski Adam – Narodowa i społeczna działalność Kazimierza Przerwy Tetmajera – przewodniczącego Komitetu Obrony Podhala, Spisza i Orawy.

Kowalczyk Julian (ZPS, ZP)– Spiszaków droga do Polski – Józef Wiśmierski, Wendelin Haber, Wojciech Halczyn i Jan Pluciński – sylwetki działaczy. Nowak Krzysztof dr- historyk Uniwersytet Śląski w Katowicach, (PTH Cieszyn) -Kresy spisko - orawskie w optyce Śląska Cieszyńskiego 1918 – 1920. Gotkiewicz Marek - "Z zapisków w notatniku Mariana Gotkiewicza z roku 1920, - akcja plebiscytowa na Spiszu i Orawie. Skawiński Marek doktorant (geograf) (TPO, ZPS) - Decyzja Rady Ambasadorów odnośnie do granicy polsko – czechosłowackiej na podstawie materiałów źródłowych. Figiel Stanisław – Spojrzenie na Spisz oczami turysty i przewodnika. Budz Jan (ZPS)– 20 lat działalności Związku Polskiego Spisza na rzecz rozwoju rodzinnej ziemi.

Gospodarzem sesji był Paweł Dziuban Wójt Gminy Łapsze Niżne, a moderatorami Julian Kowalczyk i Jan Budz. W przerwie ze wspaniałym okolicznościowym programem artystycznym wystąpiła młodzież z Gimnazjum we Frydmanie – rodzinnej miejscowości Michała Balary, zwanego spiskim Homerem. Uczestników przywitała kapela spiska Ryszarda Kowalczyka, zaś na pożegnanie przygrywała muzyka Mariana Kikli z Czarnej Góry. Zgromadzeni podziękowali serdecznie Ewie Jaworowskiej Mazur, dyrektor Zamku, za miłe przyjęcie.

Główne uroczystości obchodów 90-lecia powrotu Spisza do Polski odbyły się w Łapszach Niżnych. Poprzedzone zostały uroczystą mszą św. w kaplicy przy kościele parafialnym pw. św. Kwiryna, którą celebrowali proboszcz o. Mariusz Skotnicki SP i ks. Jan Gacek, kapelan Związku Podhalan. Obecny był też ks. Hubert Kasztelan z Czarnej Góry, Cysters. Marszałka województwa małopolskiego, który objął honorowy patronat nad uroczystościami, reprezentował Andrzej Sasuła, radny sejmiku wojewódzkiego i kanclerz Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej. We mszy uczestniczyli m.in. posłowie Anna Paluch i Andrzej Gut-Mostowy, Podsekretarz Stanu Ministerstwa Zdrowia Marek Haber, przewodniczący Rady Związku Euroregionu Tatry, Maciej Motor-Grelok prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan, władze samorządowe trzech gmin – Bukowiny Tatrzańskiej, Łapsz Niżnych i Nowego Targu, leżących w powiatach: nowotarskim i tatrzańskim,

Po mszy, na ścianie kościoła, obok grobu Józefa Wiśmierskiego, wójt Paweł Dziuban i Maciej Płachta - przewodniczący Rady Gminy Łapsze Niżne, odsłonili tablicę pamiątkową, którą poświęcił proboszcz o. Mariusz Skotnicki. Następnie uczestnicy, delegacje i poczty sztandarowe Związku Podhalan, spiskich szkół oraz Ochotniczych Straży Pożarnych, w asyście orkiestry Straży Granicznej w uroczystym przemarszu udali się pod remizę. Odegrano hymn i na maszt wciągnięto flagę państwową. Dalej, już na sali OSP niezwykle uroczyście, na wniosek Kapituły, uhonorowano zasłużonych dla Spisza.

Na zakoszenie uroczystości Wójt Paweł Dziuban w obecności Sylwestra Pytla Wójta Gminy Bukowina Tatrzańska, Jana Smarducha Wójta Gminy Nowy Targ odczytał uczestnikom uroczystości okolicznościowe przesłanie Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, a Anna Wyroba, dyrektor Urzędu Marszałkowskiego, list Marszałka Marka Nawary. Obchody zakończyły wystąpienia gości i członków komitetu honorowego. im Jana Budz – prezesa ZG Związku Polskiego Spisza oraz Macieja Motora – Greloka, prezesa ZG Związku Podhalan.
Uroczystości z udziałem Prezydenta Lecha Kaczyńskiego planowano pierwotnie na lipiec 2010 roku, z uwagi na to, że właśnie 28 lipca 1920 roku decyzją Rady Ambasadorów Wielkich Mocarstw 13 wsi spiskich powróciło do Macierzy, a przypadły one Polsce z rozpadu Austro - Węgier. Tragedia smoleńska pokrzyżowała te plany i z inicjatywy lokalnych środowisk postanowiono przenieść uroczystości na niedzielę poprzedzającą Święto Niepodległości Polski - 11 Listopada. Wcześniej Rada Gminy Łapsze Niżne w porozumieniu z gminą Nowy Targ i Bukowina Tatrzańska podjęła się honorowej roli Gospodarza Uroczystości, jako jedyna w całości spiska gmina. Miejsce uroczystości wybrano nieprzypadkowo, gdyż Łapsze Niżne traktowane są jako stolica Polskiego Spisza.

Z upoważnienia Rady Gminy Łapsze Niżne powołano także kapitułę, której celem było zestawieniu 60 osób najbardziej zasłużonych dla Spisza. Przewodniczącym Kapituły został Maciej Płachta, przewodniczący Rady Gminy Łapsze Niżne, a w jej skład weszli wspomniani Wójtowie trzech gmin oraz przedstawiciele organizacji regionalnych (inicjatorzy uroczystości) Maciej Grolok Motor (ZP), Jan Budz (ZPS), Julian Kowalczyk (SRSiO), Robert Kowalski (PTH). Spośród nominowanych ponad 200 osób wybrano najbardziej zasłużonych dla spiskiej gminy Łapsze Niżne. Z żalem stwierdzono, że na wyróżnienie zasługuje znacznie więcej osób, o czym należy pamiętać przy kolejnej uroczystości.

Oto lista zasłużonych, wybranych przez Kapitułę:
Plucińska – Piksa Jadwiga,
Bednarczyk Maria- Nowa Biała
Brzyzek Emil- Krempach
Miśkowicz Julia- Trybsz
Pitek Andrzej- Frydman
Noworolski Jan- Frydman
Żołądek Karol- Frydman
Wójcik Zofia- Frydman
Błachut Jan ksiądz- Kraków
Węgrzyn Ludwik ksiądz- Frydman
Dziewoński Stanisław- Kraków
Rataj Jan- Kacwin
Magiera Antoni- Kacwin
Trajdos Tadeusz- Warszawa
Iwanczak Józef- Niedzica
Kowalczyk Ludmiła i Władysław- Łapsze Niżne
Waniczek Maria- Niedzica
Łukuś Elżbieta- 34-441 Niedzica ul. 3-Maja 63
Payerhin Franciszek- Łapsze Wyżne
Krakowski Władysław- Kraków
Górka Józef- Jurgów
Kasztelan Hubert ( ojciec)- Czarna Góra
Kowalczyk Julian- 34-442 Łapsze Niżne ul. Długa 125
Pukański Marian- 34-441 Niedzica, ul. Krótka 15, tel. 26 292 43,
Rusnak Andrzej- Rzepiska.
Sołtys Stanisława- Dursztyn
Łukasz Zofia- Krempach
Haber Wendelin
Kapołka Antoni
Płachta Maciej- Trybsz
Tybor Edward- Jurgów
Szydlak Franciszek- Niedzica Z.
Bogucka Aleksandra- Kraków
Budzyński Stanisław- Bukowina T.
Haniaczyk Andrzej- Zakopane
Figiel Stanisław- Kraków
Kamocki Janusz- Kraków
Madeja Andrzej – Rzepiska
Roszkowski Jerzy- Zakopane
Remiszewski Ryszard- Gliwice
Sambor Piotr- Zakopane
Skorupa Andrzej- Kraków
Sordyl Celina- Nowy Targ
Skawiński Marek- Bukowno
Zarząd Województwa Małopolskiego
Wojewoda Małopolski
Zarząd Powiatu Nowotarskiego
Powiatowy Zarząd Dróg
FIRMA „KRUSZGEO”
Stowarzyszenie Historyków Sztuki
Związek Polskiego Spisza,
Zarząd Oddziału OSP RP- Łapsze Niżne
Orkiestra Dęta –Łapsze Niżne
Gminne Zrzeszenie LZS
Związek Podhalan w Polsce
Koło Gospodyń Wiejskich( p. Bratkowska)- Dursztyn
Skotnicki Mariusz ksiądz- Łapsze Niżne
Wanat Marian Ksiądz- Niedzica
Dunajczan Anna, Niedzica
Kikla Marian- Czarna Góra