Instytut Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich

Po niemalże dwóch latach intensywnych prac modernizacyjno-budowlanych, 20 stycznia w Ludźmierzu, otwarty został nowy oddział Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ – Instytut Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich. Na uroczystej inauguracji działalności Instytutu zgromadzili się przedstawiciele władz państwowych, instytucji kultury, mediów, a także cenieni specjaliści z zakresu kultury ludowej.

Wśród nich znaleźli się m.in.: marszałek województwa małopolskiego Witold Kozłowski, członek zarządu województwa małopolskiego Iwona Gibas, marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl, poseł na Sejm Marek Kuchciński, senator Jan Hamerski, posłowie Andrzej Gut-Mostowy i Edward Siarka, wiceprzewodniczący Sejmiku Jan Piczura, radni województwa Grzegorz Biedroń i Marek Wierzba oraz reprezentujący organizatorów wydarzenia: dyrektor MCK SOKÓŁ Andrzej Zarych, wicedyrektor Piotr Gąsienica i prezes Związku Podhalan w Polsce Julian Kowalczyk.

Prezydent RP Andrzej Duda przesłał list, który w jego imieniu odczytał marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl. W swoim przemówieniu wyraził uznanie dla osób i instytucji zaangażowanych w powstanie placówki, szczególnie dziękując samorządowi województwa małopolskiego i Małopolskiemu Centrum Kultury SOKÓŁ. Podkreślił znaczenie zachowania kultury górali karpackich, obejmującej tereny Polski, Czech, Słowacji, Ukrainy, Węgier i Rumunii. Zaznaczył, że Ludźmierz, symboliczne centrum regionu, jest idealnym miejscem dla Instytutu, a jego powstanie to ważne świadectwo góralskiej tożsamości. Wyraził także nadzieję na dynamiczną działalność Instytutu i promocję regionu dzięki współpracy z historykami, etnologami, badaczami, animatorami i artystami. Pełna treść listu dostępna jest na stronie: www.prezydent.pl.

Marszałek Witold Kozłowski podczas ceremonii otwarcia wyraził wdzięczność za zaangażowanie poprzednich i obecnych władz Związku Podhalan. Podkreślił, że siedziba Instytutu stanowi drugie skrzydło Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ, umożliwiając tym samym dalszy rozwój projektów i zadań tej instytucji.

Ceremonię otwarcia poprzedziło pierwsze spotkanie Honorowej Rady Programowej Instytutu Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich, której celem będzie kształtowanie kierunków działalności Instytutu. W składzie Rady znalazły się wybitne postacie z dziedziny polityki, etnografii i samorządu. Beata Szydło objęła funkcję przewodniczącej, a jej zastępcami zostali Marek Kuchciński oraz prezes Związku Podhalan w Polsce Julian Kowalczyk.

Tego dnia odbyła się również msza święta w Sanktuarium Matki Bożej Królowej Podhala w Ludźmierzu. Eucharystię koncelebrowali: ks. prałat Władysław Zązel, delegowany przez ks. Metropolitę ks. Jan Gacek – kapelan Związku Podhalan w Polsce, ks. prałat Mieczysław Łukaszczyk, ks. Sebastian Kozyra – Dyrektor Instytutu Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II z Krakowa oraz kustosz miejsca ks. Maciej Ścibor.

W sobotę w Instytucie otwarte zostały także dwie ekspozycje. Pierwszą z nich jest wystawa strojów ludowych Małopolski i Karpat, pochodząca ze zbiorów Szafy ETNOgrafa Patryka Rutkowskiego. Drugą wystawa malarstwa i tkanin zmarłego w 2012 roku artysty z Białego Dunajca - Władysława Trebuni-Tutki. Podczas remontu siedziby Instytutu odrestaurowany został, znajdujący się w holu głównym, fresk jego autorstwa – „Janosik Nędza Litmanowski”.

Na zakończenie uroczystości odbył się, w dwóch odsłonach, koncert ECHA KARPAT. Pierwszy z nich miał miejsce tuż po ceremonii otwarcia i wzięli w nim udział zaproszeni goście, natomiast drugi dedykowany był wszystkim mieszkańcom regionu. W sali widowiskowej Instytutu zaprezentowały się zespoły ludowe i kapele z Polski, Słowacji i Węgier: Zespół Regionalny BIAŁODUNAJCANIE, Zespół Regionalny MYSTKOWIANIE, Zespół Pieśni i Tańca ZIEMIA MYŚLENICKA, Młodzieżowa Kapela Góralska JUTRZENKA, Zespół Folklorystyczny ROZMARIJA, Młodzieżowy Zespół Tańca Ludowego KINCSŐ oraz solista Krzysztof Trebunia-Tutka. Reżyserem widowiska i jednym z prowadzących jego pierwszą odsłonę był Patryk Rutkowski, na scenie towarzyszyła mu Barbara Polak. Natomiast wieczorny koncert poprowadziła Małgorzata Broda.

Należy wspomnieć, że działania modernizacyjno-budowlane przeprowadzone w Domu Podhalańskim miały na celu konserwację i zachowanie przed zniszczeniem elementów jego wystroju zaliczanych do dóbr współczesnej kultury ludowej oraz przystosowanie budynku do celów kulturalnych. Projekt kosztował ponad 34 mln złotych, z czego 25 mln złotych pochodziło ze środków europejskich, a ponad 9 mln złotych z budżetu województwa.

Instytut nie tylko będzie kolejną instytucją kultury, ale także miejscem, gdzie zostanie udokumentowana i zachowana ogromna spuścizna kulturowa, obejmująca m.in. piśmiennictwo ludowe, gawędziarstwo, muzykę, strój, obrzędy i zwyczaje. Siedziba Instytutu została wyposażona w nowoczesny sprzęt do archiwizacji i digitalizacji, umożliwiając przeprowadzanie działań dydaktyczno-szkoleniowych, a w jej wnętrzu już niebawem znajdą się specjalistyczne pracownie, m.in. etnograficzna, etnomuzykologiczna, etnochoreograficzna, sztuki ludowej i rzemiosła artystycznego.

Modernizacja i rozbudowa Domu Podhalańskiego została wykonana w ramach projektu UDOSTĘPNIANIE ZASOBÓW DZIEDZICTWA – UTWORZENIE INSTYTUTU DZIEDZICTWA NIEMATERIALNEGO LUDÓW KARPACKICH zrealizowanego przez Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu, przy wsparciu finansowym województwa małopolskiego i Unii Europejskiej.