Jubileusz dra Andrzeja Jazowskiego

27 listopada w Lipnicy Wielkiej na Orawie Mszą świętą o godzinie 15.00 w kościele św. Łukasza w intencji dra Andrzeja Jazowskiego, jednego z najważniejszych i najwybitniejszych lipniczan, zasłużonego dla kultury Orawy, rozpoczęło się świętowanie 50-lecia jego pracy naukowej, literackiej i społecznej.

Po Mszy św. zaproszeni goście i liczni mieszkańcy Lipnicy zgromadzili się w Domu Ludowym, by wziąć udział w części oficjalnej jubileuszu, którą poprowadziła pani Jadwiga Pilch. Po przywitaniu przez pana wójta Bogdana Jazowskiego, zgromadzeni obejrzeli z wielkim zainteresowaniem program artystyczny poświęcony życiu i twórczości jubilata, który zaprezentowali uczniowie Gimnazjum i Szkoły Podstawowej nr 1 w Lipnicy Wielkiej, przygotowani przez nauczycieli Gimnazjum, panie: A. Kramarz, B. Wziątek i A. Cymerman. Po akademii prowadząca uroczystość przypomniała, że 18. października br. dr Andrzej Jazowski został odznaczony Brązowym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis", nadanym przez. Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za działalność w dziedzinie ochrony kultury i dziedzictwa narodowego. Medal ten, jako odznaczenie szczególnie prestiżowe, honorujące wybitne zasługi na polu kultury, podkreśla, że 50 lat pracy jubilata na rzecz kultury polskiej, Orawy i Podhala jest trwałym i wartościowym dorobkiem duchowym, o którym warto pamiętać.

Po części artystycznej przystąpiono do wspomnień, podziękowań i życzeń. Doktor Jazowski z niezwykłą szczerością wspominał o wartościach, które przyświecały jego życiu oraz pracy twórczej, naukowej i społecznej, pokazując tym samym szlachetność swoich wysiłków i celów mimo wielu różnorakich trudności jakich nie oszczędzało mu życie. Następnie głos zabrali goście, m.in. senator Tadeusz Skorupa i przedstawiciele władz gminnych, dziękując jubilatowi za jego zaangażowanie i oddanie sprawom, które były istotne dla kultury regionu i społeczności lokalnej. Do życzeń z okazji jubileuszu dołączono życzenia z okazji jego 80-tych urodzin, które pan doktor obchodzi również w tym roku. Uroczystości przygrywała muzyka orawska pod kierunkiem pana Eugeniusza Karkoszki.

Przy okazji takich wydarzeń wydaje się, że zabiegani za codziennymi sprawami materialnymi często nie zwracamy uwagi na ludzi skromnych, choć wielkich duchem, którzy żyją obok nas, a do takich należy dr Jazowski, dlatego aby to zobaczyć, należy jeszcze w wielkim skrócie wspomnieć najważniejsze fakty z jego życia.

Urodził się w Lipnicy Wielkiej 29 listopada 1931 roku w rodzinie chłopskiej. Od wczesnych lat dzieciństwa, jako najstarszy z rodzeństwa, bardzo dużo pracował. Naukę rozpoczął jesienią w 1939 roku, w wieku 8 lat, w języku słowackim, ponieważ Orawa po wybuchu II wojny światowej została przyłączona do Słowacji. Do szkoły szedł tylko wtedy, kiedy ojciec nie miał dla niego ważniejszej pracy. Dr Andrzej chętnie się uczył, a zimą lubił przysłuchiwać się sąsiedzkim posiadom, w czasie których opowiadano o bieżących wydarzeniach i różne bajki, których wspomnienie pozostało na zawsze w umyśle pana Andrzeja. Nigdy nie narzekał na nadmiar obowiązków i wraz z wiekiem rósł w nim szacunek do ziemi ojców, jej historii, gwary i rzetelnej pracy. Z powodu konieczności szukania zarobku edukację skończył na pięciu klasach wraz z zakończeniem wojny. Wydarzeniem, które jednak zmieniło jego życie, stała się śmierć stryja, ppor. mgr Andrzeja Jazowskiego, żołnierza Armii Krajowej, zastrzelonego na stacji kolejowej w Wadowicach w 1947 roku przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Postanowił wtedy, że teraz on będzie się uczył i w wieku 17 lat, jesienią 1948 roku, zaczął klasę VII, którą otwarto wtedy w Lipnicy Wielkiej, a w 1949 r. rozpoczął naukę w Państwowym Liceum Pedagogicznym Nr 2 w Krakowie, które ukończył w 1953r.

Doktora Andrzeja nauka pociągała coraz bardziej, dlatego odbył pięcioletnie studia na Uniwersytecie Jagiellońskim na kierunku slawistyczno-polonistycznym, które ukończył w 1958 roku. W czasie studiów napisał swoją pierwszą książkę: „Powieści ludu orawskiego”, która ukazała się w Krakowie w 1960 roku i spotkała się z dużym zainteresowaniem oraz została zalecona przez Ministerstwo Oświaty do bibliotek szkolnych. Książka ta sprawiła, że gwara i regionalizm orawski zaistniały w sposób pełny i autentyczny w literaturze ogólnopolskiej. Była ona zbiorem podań, gawęd i opowieści spisanych częściowo gwarą orawską, których inspiracją były słuchane w dzieciństwie i później historie opowiadane na posiadach w czasie długich zimowych wieczorów.

Rok temu minęło 50 lat od jej pierwszego wydania. Zawarte w niej opowieści przypominają ginącą już gwarę orawską, jednocześnie tryskają humorem i pokazują realizm życia chłopskiego oraz uniwersalne prawdy o ludzkich słabościach, o wrażliwości i sposobie myślenia ludzi prostych, o poszanowaniu drugiego człowieka, rodziny, religii, przyrody, tradycji. Ta pierwsza książka doktora Andrzeja Jazowskiego jest więc skarbnicą wiedzy o ludziach żyjących na Orawie i ocala dawny, orawski świat.

Po studiach w Krakowie doktor Jazowski w latach 1958 do 1960 zamieszkał w Zakopanem, gdzie pracował jako nauczyciel i dał się poznać jako działacz społeczny Związku Podhalan i Polskiego Stronnictwa Ludowego, a w 1960 roku został mianowany radnym miasta Zakopanego. W roku 1960 z przyczyn finansowych przeniósł się na Orawę do Orawki, gdzie pracował do 1963 r. również jako nauczyciel. W latach 1963-68 odbył stacjonarne studia doktoranckie w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, które ukończył obroną pracy doktorskiej pt. „Poglądy Wilhelma Feldmana jako krytyka literackiego”. W tym czasie zajął się tez badaniem ustnego folkloru ludu spiskiego, czego owocem była wydana w 1967 r. książka: „Opowieści ludu spiskiego”.

Po obronie pracy doktorskiej pan Andrzej wrócił na Orawę i w latach 1970-1990 pracował w Liceum Ogólnokształcącym w Jabłonce, gdzie otrzymał szereg wyróżnień i nagród. Nadal zajmował się też pisaniem. W roku 1980 wydał książkę: pt „Spotkanie z Juhasem”, a w 1983 zbiór opowiadań „Z legendą w góry” osnutych na podhalańskich motywach ludowych. Obydwie książki spotkały się z dużym uznaniem.

W tym czasie pan Andrzej przystąpił do pisania pracy habilitacyjnej, którą wydał w 1989 r. pod tytułem „Złoty wiek literatury podhalańskiej 1890-1918”. Było to ważne opracowanie naukowe o znaczeniu ogólnopolskim.

Pracując jako nauczyciel i pisząc swoje utwory oraz prace naukowe, dr Andrzej Jazowski brał aktywny udział w życiu społecznym Orawy i Podhala. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Podhalańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, należał do Rady Naukowej przy Muzeum - Orawski Park Etnograficzny, był członkiem Związku Podhalan, uczestniczył w konferencjach popularno-naukowych, publikował artykuły publicystyczno - naukowe i krytycznoliterackie oraz piątą kadencję jest radnym gminnym.

Własna twórczość i troska o regionalizm Orawy i Podhala oraz praca społeczna stały się więc dla doktora Jazowskiego potrzebą ducha i pasją oraz trwałą wartością wpisaną przez niego w lipnicką, orawską i podhalańską historię. Jako wyraz uznania za jego wkład w kulturę ogólnopolską i pracę pedagogiczną, w roku 1975 od Ministra Oświaty i Wychowania otrzymał tytuł Profesora Szkoły Średniej.

W roku 1990 doktor Andrzej Jazowski przeszedł na emeryturę i w latach 1990-1994 przebywał w USA, gdzie wyjechał na XXI Zjazd Związku Podhalan, na którym wybrano go korespondentem Związku. W Stanach Zjednoczonych bardzo owocnie pracował na rzecz regionalizmu. Po powrocie przez jeden semestr prowadził wykłady na Uniwersytecie w Rużombergu, a przede wszystkim poświęcił się całkowicie pracy naukowej, literackiej i społecznej, czego owocem jest szereg ważnych książek. W roku 1995 wydał swoją powieść „Dziewczyna z ulicy”, w 2002 r. monografię pt. „Imię Janosika…Zbójnictwo karpackie”, następnie w 2004 dwie książki: „Zarys dziejów góralszczyzny i Środkowych Słowian” oraz „Od dziejów Środkowych Słowian do Orawy, Podhala i Spisza”. W 2005 wydał antologię „Podania i baśnie babiogórskie” a w 2007 dramat historyczny pt. „Janosik”, zaś w 2009 r. drugą powieść: „Jedynaczka na wydaniu”.

Przez znawców Podhala już w 1990 roku dr Jazowski uznawany był za jednego z najwybitniejszych współczesnych pisarzy i badaczy literatury regionalnej w skali całego Podhala, tym bardziej obecnie jego wkład pracy na rzecz historii, kultury i literatury polskiej, podhalańskiej i orawskiej jest niepodważalny, dlatego przy okazji jubileuszu 50-lecia jego pracy naukowej, literackiej i społecznej warto bliżej zapoznać się zgłasza z jego dorobkiem na rzecz kultury narodowej.

Organizatorami uroczystości byli: Wójt Gminy Lipnica Wielka, Muzeum - Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej, Gminna Biblioteka Publiczna w Lipnicy Wielkiej, Zespół Szkół Ogólnokształcących w Lipnicy Wielkiej i Gminne Centrum Kultury w Lipnicy Wielkiej, a wszystko udokumentował foto-video Bronisław Kowalczyk.