Walki o wzgórze Jabłoniec 1914

W ostatnią niedzielę obok malowniczo położonego Gimnazjum nr 3 im. ks. Jana Twardowskiego w Klikuszowej, odbył się Klikuszowski Piknik edukacyjno, którego kulminacyjnym momentem było historyczne widowisko plenerowe. Od wczesnych godzin przedpołudniowych na boisku szkolnym przygotowywane były dioramy historycznych grup rekonstrukcyjnych m.in.: stanowisko artylerii górskiej, szpital polowy, namiot artylerii fortecznej czy diorama oddziału partyzanckiego. W samo południe oficjalnie piknik otworzył Wójt Gminy Nowy Targ Jan Smarduch, Wice wójt Marcin Kolasa, Czesława Fic Sołtys Klikuszowej oraz Robert Kowalski Przewodniczący Forum Małopolskich Oddziałów Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Obok dioram na licznie odwiedzających piknik uczestników przygotowane zostały wystawy historyczne, tematycznie związane  z obu wojnami światowymi i wprost nawiązujące do wydarzeń jakie w tym okresie rozgrywały się w Klikuszowej. Nie zabrakło zatem tablic poświęconych austriackim fortyfikacjom polowym, odkrytym przez podhalańskich historyków w 2003 r. przy drodze z Klikuszowej do Sieniawy, czy też sytuacji społeczno – gospodarczej w okresie okupacji hitlerowskiej.

Podczas Pikniku przybliżono również zapomnianą nieco postać por. pil. Jana Kurosa pochodzącego z Klikuszowej. Był on pilotem wojskowym  służącym w austriackim i polskim lotnictwie. Zginął w katastrofie lotniczej pod Będzinem 1 listopada 1923 r. Tablice poświęconą lotnikowi obejrzała jego rodzina: wnuczka z mężem i prawnuczki, która specjalnie przyjechała z Krakowa. 

Jedną z atrakcji pikniku była wystawa pt. „Broń wojskowa i sportowa 1914-2014” przygotowana przez Stowarzyszenie Miłośników Polskiej Broni i Barwy „Perkun”. Obok niej została zlokalizowana pneumatyczna strzelnica sportowa Ligi Obrony Kraju i Klub Strzelecki „Szarotka”. Przez całą niedzielę była ona tłumnie oblegana przez dzieci, młodzież i dorosłych chcących sprawdzić swoje umiejętności strzeleckie.  

Równie interesującym wydarzeniem towarzyszącym piknikowi był festiwal historycznych gier planszowych. Na stoisku zorganizowanym przez członków GRH  13. Pułk Piechoty Dzieci Krakowa, młodzież i dorośli mogli zapoznać się najnowszymi grami historycznymi m.in. „Powstaniem Styczniowym 1863 r.”  i oczywiście rywalizować ze sobą wcielając się w rolę dowódców armii czy pojedynczych oddziałów. Tego dnia miała również swoją premierę Gra historyczna pt. „Walec parowy 1914 r.” autorstwa Łukasza Wrony i Piotra Krzystka, przygotowana w ramach programu edukacyjnego realizowanego przez Polskie Towarzystwo Historyczne.

Piknik miał charakter edukacyjny, dlatego dzieci i młodzież przy wejście na plac otrzymywała specjalną kartę uczestnictwa, z którą odwiedzały wszystkie przygotowane punkty tj.: dioramy, wystawy historyczne, strzelnicę itd., zbierając w tych miejscach pieczątki i podpisy potwierdzające  pobyt. Po uzyskaniu wszystkich w biurze organizacyjnym mogły narysować najciekawsze ich zdaniem miejsca na pikniku. Po ich wykonaniu prace trafiały na plenerową galerie. Każdy kto „zaliczył” przygotowane zadania oraz wykazał się stosowaną wiedzą historyczną, otrzymywał pamiątkowy dyplom uczestnictwa oraz drobne słodkie upominki.

* * *

Kulminacyjnym punktem niedzielnego spotkani była inscenizacja historyczna pt. „Wzgórze Jabłoniec 1914. Zatrzymać rosyjski walec parowy”. Scenariusz widowiska przygotowany przez Roberta Kowalskiego, nawiązywał do operacji limanowsko-łapanowskiej, jaka rozgrywała się na południe od Krakowa w dniach od 2 do 12 grudnia 1914 r. Wzięło w niej udział kilkanaście tysięcy żołnierzy Armii Austro-Węgierskiej, Cesarstwa Niemieckiego i Legioniści Józefa Piłsudzkiego z jednej strony oraz Cesarstwa Rosyjskiego po stronie przeciwnej.
Podczas inscenizacji zaprezentowano dwa ważne epizody związane z tymi wydarzeniami tj. walki Legionów Józefa Piłsudzkiego pod Marcinkowicami oraz bitwę o wzgórze Jabłoniec pod Limanową. Widzowie mogli podziwiać w „akcji” strzelającą czarnoprochową armatę górską, stanowiącą uzbrojenie baterii artylerii polskich legionistów. Ostrzelała ona rosyjskie tabory w okolicach Nowego Sącza, a później dzielnie wspierała legunów walczących pod Marcinkowicami. Oddziały Józefa Piłsudzkiego osłaniał odwrót Austriaków i skutecznie opóźniali natarcie rosyjskiego VIII Korpus gen. Brusiłowa
 W drugiej części widowiska otworzono kolejne ataki na wzgórze Jabłoniec, niezwykle silnie umocnionego punktu obrony, obsadzonego przez zdeterminowaną rosyjską piechotę. Natarcie wspierała artyleria,  czego wynikiem były efektowne eksplozje przed pozycjami rosyjskim. Wyrzucana w powietrze ziemia zasypywała nie tylko żołnierzy w okopach ale i … publiczność oglądającą  widowisko.  W tym epizodzie ukazano bohaterska śmierć płk. Othmara Muhra, dowódcy węgierskich huzarów, który poległ prowadząc swoich żołnierzu do ostatniego krwawego ataku. Walka zakończyła się zdobyciem rosyjskich pozycji,  jednak  w wyniku walk obie strony poniosły olbrzymie straty w zabitych  i rannych żołnierzach.

Poległych w krwawych walkach na Jabłońcu połączyła wspólna mogiła i ustawiony na niej krzyż, pod którym odbyła się krótka modlitwa. Widzowie i rekonstruktorzy minutą ciszy oddali hołd wszystkim poległym na frontach Wielkiej Wojny. 

Na zakończenie inscenizacji odbyła się defilada wojskowa, podziękowanie i wręczenie rekonstruktorem pamiątkowych dyplomów. W widowisku wzięły udział następujące grupy: GRH II Brygada Legionów, Bochnia; GRH „Powstaniec Śląski”,  Wodzisław Śląski; GRH  13. Pułku Piechoty „Krakowskie Dzieci”, Kraków; GRH Artyleria, Przemyśl; GRH 71.  Bielewski Pułk Piechoty, Sosnowiec; GRH 9 Rota, Kraków; "Tradycyjny Oddział C. K. Regimentu Artylerii Fortecznej No. 2 barona Edwarda von Beschi, Kraków;

* * *

Piknik edukacyjny oraz inscenizacja historyczna odbyły z okazji 100-lecia wybuchy I wojny światowej.  Były one także jednym z przedsięwzięć Programu edukacyjnego pn. „Wielka Wojna w Małopolsce – pamięć i tożsamość”, który objął swoim patronatem honorowym Marszałek Województwa Małopolskiego i Prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego. Program realizuje Forum Małopolskich Oddziałów Polskiego Towarzystwa Historycznego, zrzeszający oddziały z: Nowego Targu, Limanowej, Nowego Sącza, Myślenic i Tarnowa.
 Organizatorami niedzielnego spotkania z historią regionu byli: Sołtys Wsi Klikuszowa, Gimnazjum nr 3 im. ks. Jana Twardowskiego w Klikuszowej, Forum Małopolskich Oddziałów Polskiego Towarzystwa Historycznego, Stowarzyszenie Polskiej Broni i Barwy „Perkun”, Zarząd Powiatowy Ligi Obrony Kraju w Nowym Targu, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Wójt Gminy Nowy Targ.
 
* * *

W imieniu organizatorów serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy społecznie pomogli zorganizować to wyjątkowe spotkanie z historią i tradycją w Klikuszowej: kolegą i koleżanką z grup rekonstrukcyjnym za udział w inscenizacji. Dyrekcji i pracownikom Gimnazjum nr 3 w Klikuszowej, Prezesowi Michałowi Maciaszkowi i członkom Ligi Obrony Kraju z Nowego Targu, Koła Strzeleckiego „Szarotka”, Stowarzyszenia Miłośników Polskiej Broni i Barwy „Perkun”, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Koła Gospodyń Wiejskich z Klikuszowej oraz Ochotniczej Straży Pożarnej z Klikuszowej. Dziękujemy także Powiatowemu Centrum Kultury i Miejskiemu Ośrodkowi Kultury w Nowym Targu za udostępnienie namiotów. Dziękujemy za wsparcie organizacyjne i finansowe Pani Czesławie Fic Sołtys Wsi Klikuszowej i Janowi Smarduchowi Wójtowi Gminy Nowy Targ.