Wystawa "Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości"

Powojenne dzieje Zakopanego są najbardziej zapoznanym okresem jego historii. Tymczasem odchodzą kolejni świadkowie, a wraz z nimi często niemal jedyna szansa dokumentacji najnowszych dziejów miasta. Wystawa "Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości" częściowo zapełnia tę lukę, przedstawiając znaczące postaci w historii Zakopanego okresu powojennego, osoby aktywne w latach 1945-2010. Bohaterowie wystawy prezentowani są przez swoje portrety – zdjęcia dużego formatu, krótki życiorys, kilka ciekawych, charakterystycznych zdjęć mniejszego formatu oraz artefakty wiążące się z ich działalnością. 2 października – 31 grudnia 2011. Galeria Sztuki im. W. i J. Kulczyckich Zakopane, ul. Koziniec 8, www.muzeumtatrzanskie.pl

Kuba Szpilka, Maciej Krupa i Piotr Mazik, autorzy wystawy i wydawnictwa Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości, mówią o swoim projekcie:

„Liczba publikacji poświęconych początkom Zakopanego, czy też okresowi jego wzrostu i świetności (do roku 1914), a nawet międzywojniu, wielokrotnie przerasta świadectwa poświęcone współczesności, a w szczególności dekadom po 1945 roku. Mimo dalece doskonalszym sposobom dokumentacji, łatwiej dotrzeć do opublikowanych świadectw – tekstów, zdjęć – z czasów doktora Chałubińskiego, niż z lat 60. i 70. XX wieku.

Projekt wystawy Zakopiańczycy ma w założeniu częściowo zapełnić tę lukę. Jak napisał ostatnio Karl-Markus Gauss: Zainteresowanie przeszłością zanika wraz z wiarą w siebie, wiarą w możliwość kształtowania własnej przyszłości. Kto nie potrafi widzieć siebie i swojej egzystencji w kontekście historycznym, a przynajmniej w kontekście historii własnej rodziny, ten wraz z przeszłością traci też przyszłość (…) przyszłość ma się tylko wtedy, gdy nie próbuje się istnieć w stanie gorliwej bezpamięci. Mniejszości mogą mianowicie przetrwać tylko dzięki nieustannemu uświadamianiu sobie swej własnej przeszłości, pochodzenia, opresji i niepowodzeń przodków, walki o przeżycie. Jeśli utracą pamięć zbiorową, wiedzę o tym, jak stały się tym, czym są, przegrają. Zakopiańska społeczność, zakopiańska mniejszość, jest w takiej właśnie sytuacji. Brak u nas poważnej debaty historycznej, brak świadomości, że historia jest mistrzynią życia, brak także debaty publicznej na temat teraźniejszości. Na świecie, a nawet w szczątkowej wersji w Polsce, istnieje świadomość konieczności budzenia świadomości historycznej. Stąd wzrastająca popularność tzw. oral history – historii mówionej, prywatnej, która stanowi ważną i istotną część doświadczenia zbiorowego. Odchodzą świadkowie wydarzeń, wkrótce odejdą i ci, którzy ich pamiętają, którzy osobiście się z nimi zetknęli. Można powiedzieć, że odchodzi pamięć. To ostatnia chwila, aby temu zapobiec. A otwarta formuła naszego projektu, pozwoli na jego kontynuację, na zagospodarowywanie kolejnych obszarów zakopiańskiej niepamięci.

Kultura ludowa dziś, jeżeli nie ma być widziana i rozumiana jako martwe pojęcie, musi być wiązana z regionalnością, z duchową przestrzenią, którą nazywa się Małą Ojczyzną, nazywa się Domem. Ludowość w żaden sposób nie może być wiązana z wykonywanym zajęciem, z przynależnością do określonej klasy społecznej, nie są to określenia dezawuujące, czy wartościujące. Lud dziś to wspólnota, która definiuje się przez swoja terytorialność, a nie przez pochodzenie społeczne, narodowe czy zajęcie. Ludowość jest procesem, jest nieustannym stwarzaniem się, jest namysłem nad tym co było, jak się jest i gdzie się chce zmierzać. Jej cechą jest przywiązanie do tradycji i jej reinterpretacja.

Zakopiańska ludowość była zawsze kreacją łączącą różnorodne tradycje. Namysł nad tym wydarzeniem, którego wyrazem były rozmaite działania kulturalne, po II wojnie światowej stracił swoją intensywność i krytyczność zawłaszczony przez jedną ideową opcję.

Celem wystawy Zakopiańczycy..., odwołującej się do pamięci, jest przywracanie i wzmacnianie procesu, który stwarza tę kulturę, dzięki któremu można w niej uczestniczyć i być jego częścią. Portrety ludzi, będące śladami ich obecności w pamięci współczesnych służą przywołaniu przeszłości, kontynuowaniu przerwanej narracji. Wystawa nie narzuca żadnej konkretnej interpretacji, niczego nie chce zamykać, czy określać. Widzi swoją realizację w zachęcie do odpominania, ożywianiu wspomnień, ożywiającej obecności pamięci, którą twarze ludzi czynią możliwą”.

Wystawie towarzyszy wydawnictwo Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości wydane przez Tatrzański Park Narodowy.

Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przy wsparciu Tatrzańskiego Parku Narodowego, Burmistrza Miasta Zakopane, Biura Promocji Zakopanego, Ośrodka Narciarskiego Kotelnica Białczańska, Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Autorzy wystawy:

Kuba Szpilka, Maciej Krupa, Piotr Mazik

Projekt plastyczny:

Marcin Rząsa, współpraca - Jarosław Hulbój

Projekty druków reklamowych:

Magdalena Ciszewska-Rząsa

Komisarz wystawy:

Anna Wende-Surmiak

Za szczególnie cenny wkład w wystawę organizatorzy dziękują Panu Franciszkowi Spytkowi

Patronat naukowy:

Konteksty – Polska Sztuka Ludowa

Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Patronat medialny:

Dziennik Polski

Gazeta Wyborcza

Podhalański Serwis Informacyjny "Watra"

Radio Kraków

TVP Kraków

Tygodnik Podhalański

Tygodnik Powszechny

Wydawnictwo „Czarne”

Wydawnictwo TATRY

Zakopane-life.com