170. rocznica Powstania Chochołowskiego

Z okazji 170.rocznicy Powstania Chochołowskiego zwanego „poruseństwem” w Chochołowie odbyły się uroczystości upamiętniające zryw wolnościowy jaki miał miejsce 21 lutego 1846 roku pod przywództwem ks. Józefa Leopolda Kmietowicza i miejscowego organisty Jana Kantego Andrusikiewicza. Mieszkańcy Chochołowa, Dzianisza, Witowa, Cichego i okolic zbrojnie wystąpili przeciwko władzom austriackim i feudałom i choć powstanie upadło to było to pierwsze zbrojne wystąpienie górali przeciwko zaborcy.

Uroczystości rozpoczęła Msza św. koncelebrowana pod przewodnictwem ks. Michała Iwana, który wygłosił homilię i który jest także autorem książki Powstanie Chochołowskie. Prawda o przywódcy, wydanej przez wydawnictwo „Scriptum”. Po Mszy św. na placu przed kościołem p.w. św. Jacka, przed obeliskiem upamiętniającym powstanie odbyła się inscenizacja wydarzeń przygotowana i wyreżyserowana przez Stanisława Apostoła i Adama Błaszczyka, w wykonaniu mieszkańców powstańczych wsi oraz członków grup rekonstrukcji historycznych z Krakowa, Gorlic i Waksmunda. W wydarzeniu wzięły też udział dzieci ze Słopnic, rodzinnej miejscowości Jana Kantego Andruszkiewicza. W uroczystościach uczestniczyli Marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński, senator RP Jan Hamerski, który odczytał adres Prezydenta RP Andrzeja Dudy, poseł na Sejm RP Anna Paluch, radny województwa małopolskiego Jan Piczura oraz przedstawiciele samorządów – m.in. wicestarosta powiatu nowotarskiego Władysław Tylka, radni powiatu tatrzańskiego i nowotarskiego, przewodniczący Rady Gminy Kościelisko Roman Krupa, wójt Gminy Czarny Dunajec Józef Babicz. Po obejrzeniu inscenizacji goście udali się do Szkoły Podstawowej w Chochołowie. Organizatorem uroczystości byli: Centrum Kultury i Promocji Gminy Czarny Dunajec, Szkoła Podstawowa w Chochołowie oraz OSP w Chochołowie, Związek Podhalan o/Chochołów, miejscowa parafia oraz Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem.

21 lutego 1846 roku w Chochołowie doszło do niezwykłego wydarzenia. Górale z Chochołowa, Cichego, Dzianisza, Witowa i okolic pod przywództwem Jana Kantego Andrusikiewicza, miejscowego nauczyciela i organisty oraz wikarego ks. Józefa Leopolda Kmietowicza wystąpili zbrojnie przeciw władzom austriackim.

Dzisiaj przypada 170. rocznica tego zrywu patriotycznego. Na pamiątkę tych wydarzeń, ku chwale powstańców z Chochołowa, którzy chcieli walczyć o niepodległą Polskę zorganizowana została uroczystość, podczas której przypomniano bohaterów tamtych czasów.

W obchodach udział wzięło wielu mieszkańców Chochołowa i okolicznych miejscowości, a także goście. Swoją obecnością uroczystości uświetnił Marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński. Obecni byli także parlamentarzyści – Senator RP Jan Hamerski, Poseł na Sejm RP Anna Paluch, oraz samorządowcy – Radny Województwa Małopolskiego Jan Piczura, Wicestarosta Nowotarski Władysław Tylka, Radni Powiatu Nowotarskiego i Tatrzańskiego, Przewodniczący Rady Gminy Kościelisko Roman Krupa, Wójt Gminy Czarny Dunajec Józef Babicz, Przewodniczący Rady Gminy Czarny Dunajec Stanisław Gonciarczyk, Radni Rady Gminy Czarny Dunajec, pracownicy Urzędu Gminy Czarny Dunajec, sołtysi. Nie zabrakło przedstawicieli straży granicznej, Związku Podhalan, wielu instytucji i stowarzyszeń, szkół, harcerzy i pocztów sztandarowych. W obchodach udział wzięli także mieszkańcy Słopnic, rodzinnej miejscowości Jana Kantego Andrusikiewicza oraz praprawnukowie przywódcy Powstania Chochołowskiego.

Uroczystość jubileuszową rozpoczęła msza św. w  miejscowym kościele. Po nabożeństwie na placu przykościelnym, na którym zlokalizowany jest Pomnik Powstania Chochołowskiego zaprezentowano rekonstrukcję historyczną Powstania Chochołowskiego autorstwa Stanisława Apostoła i Adama Błaszczyka, którzy wcielili się w role ks. Józefa Leopolda Kmietowicza i Jana Kantego Andrusikiewicza. Towarzyszyli im mieszkańcy Chochołowa i okolicznych miejscowości oraz członkowie grup rekonstrukcji historycznych z Gorlic, Krakowa i Waksmunda

Podczas uroczystości głos zabrali Przewodniczący Rady Gminy Stanisław Gonciarczyk, Marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński. W imieniu Prezydenta RP Andrzeja Dudy głos zabrał Senator RP Jan Hamerski. Odczytał okolicznościowy list. Przedstawił także uchwałę Senatu RP, upamiętniającą tę rocznicę.

- Nasze drogi do niepodległości w XIX i XX wieku przebiegały przez różne insurekcje, powstania – zwycięskie, czasami nie zwycięskie, wielkie wojny, ale zawsze każda z nich należała do wielkich symboli, dzięki którym budowaliśmy patriotyzm, dzięki którym nasza miłość do Ojczyzny opierała się na przekonaniu, że niepodległość, miłość do Ojczyzny, miłość do Polski, do starej, wielkiej Rzeczypospolitej musi opierać się na wolności i tu 170. lat temu Wasi przodkowie tę wolność i tę niepodległość wykuwali – mówił Marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński, dziękując w imieniu Sejmu RP organizatorom obchodów, wszystkim mieszkańcom Chochołowa, którzy kultywują i czczą pamięć Powstania Chochołowskiego. - Składam głębokie podziękowanie za to, że Państwo dbacie, troszczycie się o tę wielką tradycję, która jest jedną z części dróg do niepodległości – mówił.

Po złożeniu kwiatów pod Pomnikiem Powstańców Chochołowskich wszyscy udali się do Szkoły Podstawowej w Chochołowie, gdzie ks. Michał Iwan zaprezentował swoją książkę wydaną przy współudziale Gminy Czarny Dunajec pt. „Powstanie Chochołowskie. Prawda o przywódcy” przybliżającą postać ks. Józefa Leopolda Kmietowicza i jego rolę w zrywie przeciwko zaborcom, którą otrzymał każdy uczestnik obchodów."  Wystąpił także dziecięcy zespół regionalny ze Słopnic.

Obchody 170. rocznicy Powstania Chochołowskiego zorganizowane zostały przez Centrum Kultury i Promocji Gminy Czarny Dunajec, Szkołę Podstawową w Chochołowie przy współudziale Sołectwa i OSP Chochołów, miejscowego oddziału Związku Podhalan, Parafii Chochołów i Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.

Organizatorzy serdecznie dziękują wszystkim aktorom biorącym udział w inscenizacji wydarzeń powstania, za trud włożony w przygotowanie tego wspaniałego widowiska z innej epoki, wszystkim licznie przybyłym gościom, którzy swoją obecnością uświetnili rocznicową uroczystość, funkcjonariuszom policji w Czarnym Dunajcu,  zespołowi ze Szkoły Podstawowej w Słopnicach oraz ks. Michałowi Iwanowi.

Powstanie Chochołowskie wybuchło na skutek włączenia się górali w powstanie przeciwko zaborcy austriackiemu. Konspiratorzy, którzy docierali na Podhale nawiązali kontakt z miejscowymi działaczami narodowymi: wikarym z Chochołowa – ks. Józefem Leopoldem Kmietowiczem, poważanym we wsi nauczycielem i organistą Janem Kantym  Andrusikiewiczem, ks. Michałem Głowackim z Poronina i wikarym z Szaflar ks. Michałem Janiczakiem. Prowadzili oni akcję agitacyjną na terenie Podhala i budzili w góralach niepodległościowego ducha. W nocy z 21 na 22 lutego chłopi z Chochołowa i okolicznych wsi pod wodzą Andrusikiewicza i weterana Powstania Listopadowego Wojciecha Lebiockiego napadli na koszary straży skarbowej w Suchej Górze. Skonfiskowali broń i 600 guldenów, zrzucono budynku orła cesarskiego i zniszczono słup graniczny. W niedzielę 22 lutego ks. Kmietowicz wezwał mieszkańców do przyłączenia się do powstania. Do wieczora zgromadziło się około 500 chłopów z okolicznych wsi. W nocy ruszył na powstańców prowadzony przez komisarza straży granicznej Romualda Fiutowskiego oddział około 20 strażników i 150 chłopów czarnodunajeckich, których atak powstańcy odparli, ale na krótko. 23 lutego do Chochołowa przybyła nowa grupa strażników wraz ze zmuszonymi do walki chłopami z Czarnego Dunajca. Tym razem górale bez pomocy z zewnątrz (powstanie w Krakowie odwołano o czym wieść nie dotarła na czas na Podhale) musieli się poddać. Władze aresztowały ok. 150 uczestników powstania, wielu trafiło do niewoli. Powstanie choć krótkie było pierwszym tak wyraźnym wystąpieniem górali przeciwko zaborcy. Do dziś w Chochołowie żywa jest pamięć o dzielnych powstańcach, pielęgnowana przez ich potomków.